25 Ağustos 2021’de, Erbil’i ziyaret eden Nuri El-Maliki Mesut Barzani ile görüştü. Görüşmede, 10 Ekim 2021’de Irak’ta yapılacak erken parlamento seçiminin zamanında yapılması ve ertelenmemesi konusunda anlaştıklarını vurguladılar.
Irak’ta erken seçim tarihi yaklaşırken, seçim sonrası Irak ve çevresini etkileyecek bazı ittifakların emareleri netleşmeye başladı. Sadır Grubunun başkanı Muktada Sadır, kısa bir süre önce yapılacak parlamento seçimini boykot ettiğini açıkladı. Daha sonra, 6 ay ertelenmesi durumunda seçime katılacağını açıkladı. Ancak, gerek ABD gerekse İran’ın Irak’taki bir erken parlamento seçiminin zamanında yapılması konusunda anlaştıkları bilinmektedir. Dolayısıyla, Maliki-Barzani ittifakının hangi yörüngede olduğunu bilmek için kahin olmaya gerek yok. Ayrıca, yapılan Irak parlamento seçimi sonrası Maliki’nin Irak başkanı olacağına dair kuvvetli bilgiler dolaşmaya başladı.
Maliki’nin Yakın Siyasi Geçmişi
Kerkük konusunda Barzani ile birlikte harekat eden, hatta ona destek veren Maliki’nin yakın siyasi tarihine kısaca bakmakta yarar var. 2006-2014 yıllarında iki dönem başbakanlık yapan Maliki’nin uyguladığı etnik temelli politikalar sebebiyle özellikle güvenlik güçleri arasında ve Irak’ta etnik ayrım derinleşti ve Bağdat’taki mahalleler Sünni-Şii diye bariyerlerle ayrıldı. Maliki başbakanlığı döneminde, Irak Anayasasını ihlal etti, bütün yetkiyi kendisine bağladı, Sünnileri iktidar dışına itti, iktidarda olanları da yakalama ile tehdit etti. Bu durum Sünnileri Maliki’den haklarını alma yöntemlerini aramaya zorladı. 2011’de ABD, Irak’tan çekileceğini ve egemenliği Irak Ordusuna devredeceğini açıkladı. ABD, eğit-donat çerçevesinde Maliki’ye bağlı yeni bir ordu kurdu. ABD tarafından 8 yıl içerisinde 3 milyar dolar değerinde askeri teçhizat ve silahlarla donatılan Irak Ordusu, IŞID karşısında çözüldü. 10 Haziran 2014’te Musul’da bulunan 65 bin kişilik Irak Ordusu, 1500 IŞİD elemanı karşısında çöktü. Irak’ın üçte birini ele geçiren IŞİD, ABD tarafından Irak Ordusuna verilen 3 milyarlık silaha el koydu. Bu gelişmelerin tümü Maliki döneminde yaşandı. Ayrıca, IŞİD’ten geri alınan bölgelerde demografik değişim yaşandı.
Türkiye’nin Hamlesi Ne olmalı?
Komşu ülkelerle ilişkisilerinde taraflı davranan Maliki, Türkiye’nin bu bölgelere yönelik istikrar ve ekonomik entegrasyon politikalarının dışında kaldı. Maliki, Türkiye’nin Bağdat ve Kerkük üzerinde etkisini kırmanın yollarını sürekli aradı. Maliki, bazı Türkmen siyasetçileri güdümü altına alma yoluyla kendi soydaşlarını kontrol edemiyor imajını vermeye çalıştı. Kürtlerin Kerkük üzerindeki nüfuzunun artmasında büyük rol oynadı. Dolayısıyla Türkiye, Irak’taki erken seçimin sonucunu beklemeden Irak Türkmen toplumunda karşılığı olan kişileri bir araya toplayarak Büyük Türkmen Meclisi’nin kurulmasını sağlamalıdır. Türkiye, Türkmenlerin Irak’ta gerçek güç unsuru olma metotlarına destek sağlamalıdır. KDP ve KYB başta olmak üzere tüm Iraklı Kürt partilerinin ana hedefi Kürdistan’ın kurulmasıdır. Aynı zamanda PKK Terör Örgütüne yaklaşımları da bu yöndedir. Yani, hiç bir zaman PKK ile ciddi bir silahlı çatışmaya girmediler/girmezler de. PKK ile diğer Iraklı Kürt partiler arasında çıkar ve menfaat çatışmasında kaynaklanan anlaşmazlıklar dönemseldir. Türkiye, bu anlaşmazlıklar üzerinden hareket ederek Iraklı Kürt partileri ile olan ilişkisini çerçevelendirmemeli. Türkmenlerin Irak’ta üçüncü ana unsur ve Erbil’de ikinci ana unsur olduğunu hem Irak Anayasası’nda hem de Kürt Yerel Yönetimin Anayasası’nda garanti altına alınması konusunda muhataplarını zorlamalıdır.
Dr. Hicran Kazancı
ITC Yürütme Kurulu ve İdari Heyeti Üyesi