Dün İspanya’da yapılan genel seçimlerden (resmi olarak netleşmemiştir) merkez-sağ Partido Popular (PP) 136 sandalye ile birinci parti çıktı; merkez-sol Sosyalist Parti 122 sandalye ile ikinci parti çıkarken, seçimlerden önce üzerinde en çok konuşulan aşırı-sağ Vox 33 sandalye ile üçüncü parti oldu. Seçim sonuçlarının ülkeyi PP ile Vox’un sağ ittifakına götüreceği şeklindeki tahminler de yanıldı; zira 350 sandalyeli Parlamento’da oluşacak koalisyonun en az 176 sandalyeye sahip olması gerektiğinden, PP ve Vox’un birlikteliği hükümet kurmak için yeterli olamayacak. Ancak seçim sonuçları sağ kesim tarafından “sağın zaferi”, sol kesim tarafından “İspanya’nın sağ iktidara “hayır” demesi”” şeklinde okundu.
Her iki kesimin “sağ” siyasete vurgu yapma ihtiyacının belki de asıl kaynağı 2013 yılının sonunda kurulan ve söylemleri ile İspanya’yı “Franco’nun İspanyası’na” götüreceği korkusu yaratan aşırı-sağ Vox’un yükselişi ve genel seçimler öncesi gerçekleştirilen yerel seçimlerde de gösterdiği başarı idi. Üstelik Vox’un yükselişi Avrupa politikasında aşırı-sağın güçlü olmadığı ülkeler listesinden İspanya’yı çıkarıvermişti ki; İspanya çıkınca listede sadece Portekiz kalıverdi.
Vox’un yükselişi bir bakıma Avrupa genelinde “aşırı-sağın” yükselişinin bir örneği olarak okunabilir ama İspanya siyaseti üzerinde çalışanlar Vox’u Avrupa’daki diğer “aşırı sağ” partilerden bir noktada ayırma ihtiyacı duyuyorlar. Avrupa’da “aşırı sağ” partiler birbirleri iletişim ve işbirliği kurabiliyor iken, Vox diğer ulusların “aşırı-sağ” partiler ile iletişim/işbirliği kurmayı önemsemeyecek kadar “İspanyol milliyetçisi”; tamamen “İspanya’ya has”.
Vox’un siyasette temel pozisyonunu “göç-karşıtı” ve “İslam-karşıtı” olması belirliyor; “karşıt-olma” temelinde belirlenen “sağ” pozisyonu “monarşi yanlılığı” ve “Katolisizm” tarafından besleniyor. Vox’un Katolisizmi yüksek sesle ön plana çıkarması Sanchez hükümetinin 2020 Eğitim Yasası ile oldu; bu yasa “dini eğitime” ve “Katolik okulların devlet tarafından fonlanmasına” kısıtlamalar getirmiş ve Vox ile birlikte PP’nin de tepkisine sebep olmuştu. Bu eğitim yasası Roma’ya bağlı İspanya Katolik Kilisesi ile hükümet arasında ciddi gerginlik yaratmıştı; ama zaten İspanya Katolik Kilisesi hükümetin liberal politikalarına karşı hep tepkili oldu. Bu tabloda siyasi parti sıfatıyla Vox İspanya Katolik Kilisesi ile hep aynı safta yerini aldı. Dolayısıyla nüfusun çoğunluğunun Katolik olduğu İspanya’da iktidarın Kilise’nin tepkisini çeken politikalarından geri dönülmesinin sağlanması için Katolik seçmenin tercihini Vox’dan yana kullanacağı yönünde tahminler de Vox’un ideolojisinin “Katolisizm” boyutundan beslendi.
Ancak Katolik seçmenin oyunun Vox’a gideceği yönündeki tahminler 2019 genel seçimleri sonuçlarından “ders almamış” gibiydi. Çünkü bir önceki genel seçimler kendisini Katolik olarak tanımlayan seçmenin çoğunlukla “sağ” eğilimli olmakla birlikte tek bir “sağ” parti ile özdeşleştirilemeyeceğini göstermişti; üstelik Katolik seçmenin sandığa giderken karar alma sürecini belirleyen faktörlerin “ekonomik sorunlar” , “sosyal politikalar” ve “İspanya’nın ulusal birliği” olduğu, dini faktörlerin ön planda yerini almadığı biliniyor.
Bu çerçevede “İspanya’da oy verme davranışını Katolisizm ne ölçüde etkileyebilir?” sorusuna yanıt vermeyi kolaylaştıracak ve Mayıs 2023’de yayınlanan anket çalışmalarının sonuçları (statista.com) kendisini Katolik olarak tanımlayan seçmenin %40’dan fazlasının tercihinin PP olduğunu, sadece % 9.3’ünün Vox’u desteklediğini göstermekte; yani Vox “Katolisizm” üzerinden oy artırmak istiyor ise tek rakibi seçimlerden sonra birlikte koalisyon kuracağı tahmin edilen PP’dir.
Üstelik Vox kendisini Katolik olarak tanımlamayan seçmenin %11’den fazla oyunu almaktadır ki, en fazla oy aldığı kategori de budur. Ancak bu durum Vox’un siyasetinde “Katolisizm”in taşıdığı önemi gölgeleyecek boyutta değildir.
İspanya’daki bu tablo “Katolisizm”in seçmen davranışını etkileyen başlıca faktör olmadığını gösterebilir ama İspanya siyaseti uzmanları din konusunda “sağ”ın ve “sol”un iki farklı kutba işaret ettiğinin de altını çizer; “sağ” Katolik değerleri överken, “sol” Katolik Kilisesi’nin yetkilerini ve ayrıcalıklarını sorgulamaya devam etmektedir. Bu kutuplaşmada Vox ön plana çıkmaya çalışmakla birlikte, şimdilik “sağ” kesimde PP’nin “alternatifi” konumundadır.
https://www.statista.com/statistics/1389540/spain-election-voting-intention-religion/