Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak ile İskoçya Birinci Bakanı Humza Yousaf ilk kez bir araya geldi; görüşmenin ana konusu kolaylıkla tahmin edileceği gibi İskoçya’nın bağımsızlığı konseptinde ikinci kez İskoçya bağımsızlık referandumu idi.
Birleşik Krallık basınında yer alan haberlere göre Yousaf görüşmede iki hususa vurgu yaptı.
Birincisi, Londra’nın İskoçya halkının demokratik taleplerine saygı duyması gerekliliği
İkincisi, İskoçya’da ikinci kez bağımsızlık referandumu yapılması için “Section Order 30” adlı yasal düzenleme uyarınca Londra’nın onay vermesi
“Section Order 30” 1998 tarihli İskoçya Yasası (Scotland Act 1998) uyarınca İskoçya Parlamentosu’nun yasama yetkilerini düzenleyen ikincil yasal düzenleme olup, gerektiğinde İskoçya Parlamentosu’nun yetkilerini artırmak ya da kısıtlamak amacıyla kullanılır. Bu yasal düzenleme uyarınca İskoçya Parlamentosu’nun ikinci kez bağımsızlık referandumu kararı alması Birleşik Krallık Parlamentosu’nun kendisine bu yetkiyi vermesine bağlıdır. Londra’nın onayı alınmaksızın yapılacak bir referandumun sonucu kesinlikle hukuken bağlayıcı olmayacaktır. 2017 ve 2019 yıllarında İskoçya ikinci kez bağımsızlık referandumu yapılması için bu yetkiyi Londra’dan istemiş, ama talebi reddedilmiştir. Dolayısıyla Yousaf İskoçya halkının demokratik taleplerine saygı duyulmasını gerekliliğine vurgu yaparken, aslında Londra’nın ikinci kez bağımsızlık referandumu talebine “evet” demesi gerektiğini ifade etmektedir.
Londra açısından bakılırsa, Londra da zaten bir referandumun sonucuna saygı duyulması gerektiğinden ikinci kez referandum yapılmasına karşı durmaktadır. 2014 yılında bir referandum gerçekleşmiş ve sonucu İskoçya’nın Birleşik Krallık’tan ayrılmaması yönünde çıkmıştır; üzerinden geçen ve kısa sayılabilecek bu süre içinde aynı konuda ikinci kez referandum yapılması, aynı konuda yapılmış referandumun sonucuna saygı duymamak anlamı taşıdığından Londra için kabul edilemez görünmektedir.
Bu konudaki tartışmalar da “once in a generation” söylemi çerçevesinde yürütülmektedir ki, bu söylem sadece İskoçya bağımsızlık referandumu için değil Birleşik Krallık’ın AB’den çekilmesine sebep olan Brexit referandumu çerçevesinde de kullanılmaktadır.
“Nesilde bir kez” şeklinde dilimize çevirebileceğimiz ve Britanya basınında sıklıkla karşılaştığımız bu kavram Albert Weale’in ifade ettiği şekliyle “referandumdan çıkan bir kararın hızlı ve kolay bir şeklide tersine çevrilmemesi gerektiğini” ifade etmektedir; ama “bir nesil” nasıl hesaplanacaktır? International Society of Genetic Genealogy için hazırlanan bir makalede “bir nesil” 29 ve 34 yılları arası olarak hesaplanmıştır; ancak bu süre BBC’de sorulduğu gibi aynı zamanda “siyasi nesili” de ifade edebilir mi? Weale bu süreyi kısaltacak bir yaklaşım benimsemiş gibidir ve oy kullanma yaşının 18 olmasından hareket etmekte ve 2016 yılında gerçekleştirilen Brexit referandumunu kast ederek, bu konuda ikinci referandumunun ancak 2034 yılı ve sonrasında yapılabileceğine işaret etmektedir; bu mantıkla hareket edilirse, yani İskoçya’nın bağımsızlığı üzerine ikinci referandum için bir nesil beklenecek ise, referandumun 2032 yılı ve sonrasında yapılması gerekecektir.
“Nesilde bir kez “ söylemi İskoç milliyetçileri açısından ise Britanyalı muhafazakarların bağımsızlık referandumunu engellemek için başvurduğu ve kullandığı, yasal herhangi bir boyutu olmayan slogandır. Ancak İskoç milliyetçilerinin “nesilde bir kez” söylemine itiraz üzerinden siyaset yürütmeleri yerine ikinci referandum talebini, birinci referandum sonrası Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması nedeniyle koşullarda köklü değişiklik olduğu argümanı çerçevesinde sunmaları daha makul görünmektedir. Birleşik Krallık ve AB kabul etmeyi tercih etmiyor olsa bile, İskoçya’nın ikinci bağımsızlık referandumu talebini güçlendirecek en büyük faktörün İskoç halkının çoğunluğu AB’de kalmak isterken Birleşik Krallık’ın AB’den çekilmiş olmasına bağlı olarak “AB üyeliği” olduğu açıktır.
https://politicalquarterly.org.uk/blog/a-second-brexit-referendum-the-generation-game/
https://www.thenational.scot/news/19288882.ciaran-martin-once-generation-independence-referendum-just-slogan/
https://www.bbc.com/news/uk-scotland-scotland-politics-51120175