Doç. Dr. Dilek Yiğit

Braveheart Jenerasyonundan Robert The Bruce Etkisine

10 Aralık 2019

İskoçya Birleşik Krallık ülkesinin üçte birini kapsamakta; 5.44 milyon[1] İskoç ise ülkenin İngilizlerden sonra en büyük ikinci ulusunu oluşturmaktadır. Birleşik Krallık’ın iki büyük ulusu İngilizler ve İskoçların ortak tarihi savaşlarla, ayaklanmalarla ve taht kavgaları ile şekillenmiş şiddet içerikli bir tarihtir. Bu tarihin en popüler sembolü ise Braveheart (Cesur Yürek) filminde Mel Gibson’un canlandırdığı William Wallace’dır. William Wallace İngilizlere karşı İskoç direnişinde mit, efsane haline getirilse de İskoçların İngilizlerle mücadelesinde sembol olan başka isimler de vardır: İngilizlere karşı savaşan Robert the Bruce, İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth’in kararıyla idam edilen İskoç Kraliçe Mary Stuart, Katolik olduğu gerekçesiyle Büyük Britanya tahtından indirilen Stuart Hanedanlığından II. James, Highland kahramanı olarak tasvir edilen Bonnie Prince Charlie.

1603 tarihinde Mary Stuart’ın oğlu James’in İngiltere tahtına oturmasıyla Tahtların birleşmesine ve 1707 tarihinde “Act of Unification” ile iki devlet resmen birleşmesine rağmen ne İskoç bağımsızlık hareketi son bulmuştur ne de İskoç direnişinin bu sembol isimleri unutulup gitmiştir.

Britanya siyaseti çalışan uzmanlar, İngilizlere karşı İskoç direnişinin sembol isimlerinin, günümüzde, İskoç milliyetçiliğini körükleyen siyasi propagandanın aracı haline getirildiğine dikkat çekmektedir. 13. yüzyılda İngilizlere karşı mücadele vermiş William Wallace’un hayatını konu alan 1995 yapımı Braveheart filmi İskoçya’da İngiliz-karşıtı duyguları güçlendirmek suretiyle İskoç milliyetçiliğini körüklemekle eleştirilmişti; hatta İskoç milliyetçilerinin küçük bir azınlıktan oluştuğu, milliyetçiliğin geniş kitlelere yayılmasının sorumluluğunun Braveheart filmine ait olduğu bile ifade edildi. Öyle ki filmin gösterime girmesinin üzerinden yıllar sonra 2014 yılında İskoçya’da gerçekleştirilen bağımsızlık referandumu öncesinde yürütülen kampanyalar Braveheart’ın gölgesinde gerçekleşti, referandum öncesi filmin DVD satışları hızla arttı,[2] bağımsızlık yanlıları “Braveheart jenerasyonu”[3] olarak adlandırıldı, bağımsızlık karşıtları ise kampanyalarını yürütürken William Wallace metaforu ile bu İskoç kahraman etrafında güçlenen İngiliz karşıtlığı ile mücadele etti.[4]

2014 yılında gerçekleştirilen İskoç bağımsızlık referandumu kampanyaları, 1995 yapımı bir sinema filminin gölgesinde gerçekleşiyor ise, bu filmin İskoçlar üzerinde ciddi etkileri olduğu su götürmez. Georgia Hitch’in ifadesiyle “hiçbir film Braveheart’tan daha fazla İskoçya’nın benlik duygusu üzerinde etkiye sahip olmadı.”[5] Peki Braveheart doğrudan İskoç milliyetçiliğini körüklemek gibi bir amaç için mi çekilmişti? Filmin yönetmeni, oyuncuları ne düşünüyor bilemiyoruz ama filmin senaristi Randall Wallace, bağımsızlık referandumu sonucunun kalbini kırdığını, İskoçların bağımsızlığı tercih etmelerini beklediğini belirterek, İskoç milliyetçisi konumunu açıkladı;[6] dolayısıyla Braveheart’ın bir İskoç milliyetçisinin kaleminden çıktığı onaylanmış oldu. Amacı İskoç milliyetçiliğini körüklemek ise Braveheart bunu başardı.

Geçtiğimiz Haziran ayında bir başka İskoç’u, Robert The Bruce’u konu alan ve aynı ismi taşıyan sinema filmi gösterime girdi. Robert The Bruce 1314 tarihinde İngilizler ile yapılan ve İskoçların kazandığı Bannockburn savaşının kahramanı İskoç Kralı; “İskoçya’nın koruyucusu” Robert The Bruce, İskoçya için İngilizlere karşı verdiği mücadele nedeniyle İskoç milliyetçiliğinin sembol isimlerinden biri. Dolayısıyla bu filmin de Braveheart gibi İskoç milliyetçiliğini körüklemeyi amaçladığını düşünebiliriz; öyle de zaten; filmin başrol oyuncusu Angus Macfadyen İskoçların kendi kaderlerinin efendisi olma zamanı geldiğini ve filmin de İskoç bağımsızlık hareketini güçlendireceğini belirtti. Filmin herhangi bir oyuncusu İskoç milliyetçiğine ilişkin açıklama yapmamış olsa da, filmin yapım tarihi manidar; 2019: İskoçya’da gerçekleştirilen bağımsızlık referandumu sonrası sular duruldu galiba derken Brexit nedeniyle İskoçya’nın ikinci bir bağımsızlık referandumu istediği döneme denk geldi film. İngilizler ve İskoçlar arasında gerilimin arttığı bir dönemde İskoç milliyetçiliğinin sembolü olan Robert The Bruce’u konu alan filmin İskoçlar üzerindeki etkisi Braveheart’dan çok daha fazla olabilir.

İskoç milliyetçiliğini körükleyen filmler hem İngiltere’den hem de İskoçya’dan bazı tepkiler alıyor tabii. Günümüz politikasının 13. ve 14. yüzyılın kanlı savaşları ışığında şekillendirilmesine karşı olanlar da var; İskoçya’nın İngilizlerin işgali altında olmadığını belirterek bağımsızlık söylemlerini eleştirenler de; kimileri de filmlerdeki hatalara odaklanıyor –mesela William Wallace zamanında İskoç erkeklerin kilt giymediği gibi-. Ancak tüm bu eleştiriler İskoç milliyetçiliği sembollerini konu alan filmlerin İskoç kamuoyunu şekillendirdiği reddedemiyor.

İngiliz yazar George Orwell “…musluk gibi açılıp kapanabilen duyguların temelinde gazete ve radyoların hipnozu yatıyor” der. Orwell, aramızda olsaydı, cümlesine gazete ve radyoya ilaveten filmleri de katardı.

Şimdi Braveheart’ın açtığı yolu Robert The Bruce sürdürüyor.