Britanyalı siyasilerin, iktidar ve muhalefeti ile, içine düşmüş oldukları Brexit kaosunu sonlandırabilmek adına, Einstein’den bu yana en parlak fizikçi olarak bilinen Stephen Hawking’in, kendi uzmanlık alanı kapsamında, Brexit ile uzaktan yakından ilgisi olmasa da, bilgisine, görüş ve önerilerine kulak vermesi gerekiyor.
Konuya girmeden belirteyim ki, Stephen Hawking, doğrudan Brexit ile ilgili açıklama da yapmıştır. “Brief Answers To The Big Questions” başlıklı eserinde, Cambridge Üniversitesi matematik ve kuramsal fizik bölümünde Fred Hoyle ile çalışmak istediğini, ancak Hoyle’un öğrenci kontenjanı dolduğu için Dennis Sciama’nın danışmanlığında çalıştığını belirtir; aslında bu zoraki durumun kendisi için daha iyi olduğunu, “ öğrencisi olsaydım Hoyle’un durağan-hal kuramını savunmak durumunda bırakılırdım ki bu, Brexit tartışmalarından bile daha zorlu bir görev olurdu” cümlesiyle ifade ediyor. Bu ifadesiyle de Stephen Hawking, Brexit’i anlamak ve açıklamak çabasından çok az şeyin daha zor olabileceğine işaret ediyor.
Brexit’i anlamak ve açıklamak çabasını zorlaştıran bir etken ise sürecin kontrolden çıkmış olması. Brexit sürecinin kontrolden çıkması, Brexit’i, Stephen Hawking’in Yapay Zekaya dair korku ve endişelerinin siyaset alanında vücut bulmuş haline dönüştürdü. Hawking Yapay Zekanın ortaya çıkarabileceği sorunlara dikkat çekerken, Yapay Zekanın uzun vadeli etkisinin kontrol edilmesinin mümkün olup olmadığına bağlıyor. Buradaki ana faktör “kontrol” ve insanoğlunun yarattığı Yapay Zekanın insanoğlunun kontrolünden çıkması gibi, Britanya’da Muhafazakarların yarattığı Brexit süreci de yaratıcısının kontrolünden çıktı…
Nasıl mı?
-Brexit sürecini başlatan ve seçmenin tercihini Avrupa Birliği’nden ayrılmak yönünde kullandığı referandum kararı Muhafazakâr hükümet tarafından alındı.
-Referandum sonucu yasal olarak bağlayıcı olmamasına rağmen, akademisyenlerin yaptığı çalışmaların ortak noktası bu çekilmenin ekonomik anlamda Birleşik Krallık’a zarar vereceğine işaret ediyor olmasına rağmen, üstelik Brexit İskoçya ve Kuzey İrlanda üzerinden Birleşik Krallık birlik ve bütünlüğüne risk oluşturuyor iken, Muhafazakar Parti çekilme kararında ısrarcı oldu.
- Muhafazakâr Theresa May hükümetinin Avrupa Birliği ile üzerinde anlaştığı çekilme anlaşmasını Birleşik Krallık Parlamentosu onaylamadı.
- Boris Johnson başkanlığındaki Muhafazakâr hükümetin anlaşmasız “No-deal” çekilme kararı, Birleşik Krallık Parlamwntosu tarafından bloke ediliyor.
Birleşik Krallık siyasetinin “çekilme anlaşmasına hayır” ve “anlaşmasız çekilmeye de hayır”, Avrupa Birliği’nin “çekilme anlaşmasının revizyonuna hayır” dediği koşullarda hükümetin kontrolü kaybettiği gayet açık.
Stephen Hawking, Yapay Zeka yaratılacaksa “kontrol edilebilen bir Yapay Zeka” olmalı derken, Birleşik Krallık’ta Muhafazakarların kontrol edemeyecekleri bir süreci başlatmasındaki büyük hataya dikkat çeker gibi; zaten Brexit süreci, öncesi sonrası değerlendirilmeden başlatılmış bir süreç.
Brexit kontrolden çıktığına göre ne yapmalı? Stephen Hawking bu sorunun yanıtını, Avrupa Parlamentosu’na sunulan bir rapor üzerinden veriyor; rapor tüm robotik tasarımların bir kapatma düğmesinin bulunmasının gerekliliğine vurgu yapıyor; Brexit’in de bir kapatma düğmesi var. Bu düğme Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’ne yaptığı çekilme başvurusunu geri çekmesi… Birleşik Krallık’ın çekilme başvurusunu geri çekmesi önünde Avrupa Birliği açısından bir engel yok; zaten Avrupa Adalet Divanı 2018 yılında aldığı bir kararla, Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği üyelerinin iznini almaksızın çekilme kararından vazgeçebileceğini açıkladı. Kapatma düğmesinin kullanılmasına Birleşik Krallık açısından da yasal engel yok; zira referandum sonucu yasal olarak bağlayıcı değil. Ancak kapatma düğmesinin kullanılması Birleşik Krallık açısından etik olarak uygun görülmeyebilir; bu sorun da ikinci bir referandum ile çözülecek niteliktedir.
Kısaca, Birleşik Krallık’taki koşullar ve Brexit’in özellikle Birleşik Krallık’ın ulusal birlik ve bütünlüğüne İskoçya ve Kuzey İrlanda üzerinden yönelttiği riskler ışığında, “Brexit kaosu nasıl sonlanır?” sorusuna verilecek en kısa yanıt “kapatma düğmesinin” kullanılmasıdır.
Bu yazıyı, yine Stephen Hawking’in, amacı olmasa da Britanyalı siyasetçilere ders verir niteliğindeki bir cümlesi ile sonlandıralım.
“Ateşi bulduğumuzda defalarca çuvalladık; ardından yangın söndürücüyü icat ettik”.