Birleşik Krallık’ta 23 Haziran 2016 tarihinde gerçekleştirilen Avrupa Birliği (AB) referandumunda seçmenin çoğunluğunun tercihini AB’den ayrılmak yönünde kullanması neticesinde, Birleşik Krallık’ın Birlik’ten ayrılma süreci başlamış oldu. Birleşik Krallık hükümeti, referandum sonucunu sadece vatandaşın Birlik’ten ayrılma isteğinin göstergesi olarak değil, aynı zamanda bir değişim ihtiyacının işareti olarak okudu; referandum öncesi AB karşıtlarının kullandığı “Küresel Britanya” söylemi böylelikle hükümet üyelerinin de sıklıkla kullandığı bir slogana dönüştü.
Birleşik Krallık’ta dönemin Başbakanı Theresa May Ocak 2017’de yaptığı bir konuşmada “Küresel Britanya”yı, Avrupa devletleri ile iyi ilişkiler içinde olan bir komşu, ancak Avrupa sınırlarının ötesine de uzanan, “eski dostlar” ve “yeni müttefikler” ile ilişkiler geliştiren bir ülke”[1] olarak tanımladı. May’in “eski dostlar” kavramı ile kastettiği Avrupa Birliği devletleri; bunu Ocak 2017’de Cumhuriyetçi Parti Konferansında yaptığı konuşmanın metninden[2] çıkartabiliyoruz; zira “eski dostlar” kavramını kullandıktan hemen sonra May Birleşik Krallık’ın Avrupa’daki dostları ile yeni ortaklık geliştireceği, onların çıkarlarına ve paylaşılan değerlere arkalarını dönmeyeceklerini belirtiyor. “Yeni müttefikler” ise, May’in konuşmasında özellikle isimlerini aldığı devletler olsa gerek; Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, Pakistan, Bangladeş, Hindistan ve Afrika ve Pasifik’teki diğer devletler…
Peki “Küresel Britanya” söylemi nasıl okunmalı?
-Bu söylem Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılma süreci kapsamında ortaya çıktığından, söylem bir “Avrupa karşıtlığı” olarak okunabilir. Oliver Daddow’un ifadesiyle söylem “Euroskeptik”[3], Birleşik Krallık’ın dünyada yeni bir yer edinmesini AB’nin kısıtlayıcı sınırlarından kurtulmaya bağlayarak AB karşıtlığını ortaya koyuyor; bu açıdan “Küresel Britanya” demek “AB’den büyük kaçış”[4] demek. Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt’un AB’yi “hapishane” ile kıyaslaması,[5] AB üyesi Birleşik Krallık’ın “AB’nin tutsağı”[6] olarak tanımlanması, Küresel Britanya kavramının Avrupa şüphecileri tarafından “AB’den kaçış” olarak okunmakta olduğunun kanıtı.
- Küresel Britanya söylemi, AB karşıtlığı temelinde değil de AB’yi de içine alan kapsayıcı bir söylem olarak da okunabilir. Harrois’in ifadesiyle Birleşik Krallık’ın istediği, merkezinde Birleşik Krallık’ın olduğu, AB’yi de içeren, ABD ve diğer devletlerin de içinde olduğu eş merkezli daireler oluşturmak.[7] Bu söylem uluslararası politikada ağırlığı ve etkisi artacak olan Birleşik Krallık’a işaret ediyor.
AB açısından baktığımızda, Küresel Britanya söyleminin birinci şekliyle okumasının “dışlayıcı”, ikinci şekliyle okumasının “kapsayıcı” olduğu görülüyor; üçüncü devletler açısından da her iki okuma “kapsayıcı” nitelikte. Ancak bir üçüncü okuma daha var ki, hem AB’yi hem de Brexit sonrası Birleşik Krallık ile daha yakın ilişkiler kurmayı bekleyen üçüncü devletler açısından “dışlayıcı”.
Bu üçüncü okuma Küresel Britanya söyleminin Kanada, Avusturya, Yeni Zelanda ve ABD ile “Anglosphere” yaratımı, Birleşik Krallık’ın dış politika önceliğinin adı geçen bu devletler ile güçlü ilişkilerin kurulması olması. Bu tür bir okuma, Theresa May’in “tarih”, “akrabalık”, “aile”[8] gibi kavramları kullanması nedeniyle zemin buluyor.
Ayrıca tüm bu okuma alternatiflerini bir kenara koyarak, Küresel Britanya söyleminin içi doldurulmamış, bu nedenle de ne anlama geldiği net olmayan bir söylem olarak nitelendirenler de bulunmakta. Ancak Britanya siyasetinde kullanılmaya başlayan Küresel Britanya söylemi, şimdilik tam olarak ne anlama geldiği bilinmediği için önemli; söylemin içeriğinin netleştirilmesi zaten AB’yi terk etmiş Birleşik Krallık’ın gelecekte izleyecek dış politikası hakkında da fikir verecek.
[1] https://journals.openedition.org/osb/2119
[2] https://www.gov.uk/government/speeches/prime-ministers-speech-to-the-republican-party-conference-2017
[3] https://blogs.lse.ac.uk/brexit/2019/04/04/the-real-meaning-of-global-britain-a-great-escape-from-the-eu/
[4] Ibid.
[5] https://www.irishtimes.com/news/world/uk/brexit-jeremy-hunt-compares-eu-to-prison-and-soviet-union-1.3646873
[6] https://www.independent.ie/business/brexit/britain-cannot-be-kept-prisoner-by-the-eu-declares-uk-minister-37370541.html
[7] https://journals.openedition.org/osb/2119
[8] Ibid.