Birleşik Krallık’ta Haziran 2016 tarihinde gerçekleştirilen Avrupa Birliği referandumu, 2014 yılında İskoçya’da gerçekleştirilen referandum ile gündemden –en azından öngörülebilir gelecek için- düştüğü sanılan İskoçya bağımsızlık hareketini körükledi.
İskoç halkı 2016 Avrupa Birliği referandumundan çıkan sonucun demokratik niteliğini iki açıdan sorguluyor. Birincisi referandumda Birleşik Krallık halkının çoğunluğunun Avrupa Birliği’nden ayrılmak istemesi, Birleşik Krallık uluslarının tamamının çoğunluğunun Birlik’ten ayrılmak istediği anlamına gelmiyor. İkincisi İskoç halkının % 62’si tercihlerini Avrupa Birliği’nde kalmak yönünde kullanmış iken Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden çekilmesi İskoçların iradesine rağmen gerçekleşecek.
Bu koşullarda Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden çekilme süreci, yani Brexit aynı zamanda İskoçya’nın Birleşik Krallık’tan ayrılma talebine zemin oluşturarak, İskoç bağımsızlık yanlılarının eline önemi yadsınamayacak bir koz verdi. İskoçya yönetimi 2021 yılına kadar İskoçya’da ikinci bir bağımsızlık referandumu yapılması isteğinde kararlı iken, İskoç halkı da bu ay Glasgow’da gerçekleştirilen bağımsızlık gösterilerini önümüzdeki yaz İskoçya’nın tamamında sürdürmeyi planlıyor.
İskoç bağımsızlık yanlılarının Brexit nedeniyle ve Brexit’i net olarak gerekçe göstererek ikinci bir bağımsızlık referandumu talep etmesi, Brexit gerçekleşmeyecek olsa İskoçya’dan böyle bir talep gelmeyeceği çıkarımında bulunmamıza olanak sağlıyor. Üstelik bu çıkarım İskoçların 2014 referandumunda Avrupa Birliği’nde kalma adına Birleşik Krallık içinde kalmak istemeleri ve 2016 Avrupa Birliği referandumunda %62 gibi yüksek bir oran ile Avrupa Birliği’nde kalmak istemeleri ışığında oldukça doğru görünüyor.
Oysa İskoçya İlk Bakanı Sturgeon dün yaptığı açıklama ile bu çıkarımı yanlışladı; Sturgeon Birleşik Krallık Avrupa Birliği’nde kalmaya devam etse bile İskoçya’da 2021 yılından önce bağımsızlık referandumu gerçekleştirmek istediklerini belirtti.
Sturgeon’un bu açıklamasını öncelikle, kendisine yöneltilen Brexit’i bağımsızlık adına araçsallaştırdığı eleştirilerine bir yanıt olarak okumak mümkün; Sturgeon, bu şekilde konuşarak, Brexit ile İskoçya bağımsızlık hareketi arasında kurduğu izlenimi verdiği güçlü nedensellik ilişkisini zayıflatmaya çalışıyor ve Brexit’ten bağımsız olarak da İskoçya bağımsızlık hareketinin mevcudiyetinin altını çiziyor.
Sturgeon, İskoçya’nın ikinci bağımsızlık referandumu talebinin arkasındaki Brexit gerekçesinin rolünü zayıflatmak isterken, aynı zamanda referandum talebi için yeni bir gerekçeyi de açıkladı: Boris Johnson
Boris Johnson, geçtiğimiz hafta, Muhafazakâr Parti liderliği için aday olacağını açıklamıştı. Parti içinden başka isimlerin de aday olacağı bekleniyor ama Sturgeon şimdiden Boris Johnson’un başbakan olmasının İskoçya adına “kabus”[1] olacağını söyledi. Sturgeon “Boris Johnson, Brexit konusunda insanları yanlış yönlendiren adam, gördüğüm kadarıyla sadece kendi çıkarlarını düşünen adam. İngiltere Başbakanı olma ihtimali, İskoçya’daki birçok insanı korkutacak bir ihtimal.”[2] dedi.
Sturgeon’un bu sözleri İskoçya’nın Birleşik Krallık’tan bağımsızlık hareketine Boris Johnson’un da bir faktör olarak girdiğini gösteriyor; ancak bir siyasetçinin tek başına İskoç bağımsızlık hareketine etki edecek bir aktör olarak gösterilmesi nasıl açıklanabilir sorusu akla geliyor. Bu sorunun yanıtı da Boris Johnson’ın Brexit sürecinde tutumu olsa gerek; zira Johnson “Hard-Brexit” yanlısı ve çekilme sonrası Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği kurallarına uymaya devam etmesine sebep olacak düzenlemelere de karşı.
Johnson’un “Hard-Brexit” yanlısı olmasının ise İskoç bağımsızlık referandumu için bir gerekçe olarak sunulması, en azından dışarıdan bir gözlemle, abartılı duruyor.
Bu noktada Sturgeon’un Boris Johnson’un olası başbakanlığının İskoçya adına neden “kabus” olacağını ve ikinci bir bağımsızlık referandumu için nasıl bir başka gerekçeye dönüşeceğini açıklaması, ada siyasetini yakından takip edenler için, yararlı olacaktır.
[1] https://www.scotsman.com/news/politics/nicola-sturgeon-prospect-of-boris-johnson-as-pm-would-be-nightmare-for-scotland-1-4929593, 17 Mayıs 2019
[2] https://www.heraldscotland.com/news/17646779.boris-johnson-complete-and-utter-charlatan-says-nicola-sturgeon-who-as-pm-would-boost-independence-cause/, 17 Mayıs 2019