Uluslararası ilişkiler akademisyenleri ve uzmanları olarak mevcutu/olanı çalışırken, doğal olarak olan’dan hareketle geleceğe yönelik tahminlerde de bulunuruz. Çalışmalarımdan hareketle- mutlaka bana katılan uzmanlar olacaktır- geleceğin Ortadoğusu’nun Merkez Asya olacağı tahmininde bulunuyorum. Coğrafya Mahkumları başlıklı kitabın yazarı Tim Marshall ise bu yüzyılın büyük güç politikalarının ABD-Çin mücadelesi tarafından belirleneceğini öngörüyor. Bunun anlamı vekalet savaşlarına varabilecek güç mücadelelerinin Uzakdoğu’yu da içerecek şekilde Asya’ya kayması demek. Dolayısıyla öngörülebilir gelecekte tüm gözler Asya’da olacak.
Napolyon’a atfedilen bir söz vardır ; “Çin uyuyan bir devdir, bırakın uyusun, çünkü uyandığında dünyayı sarsacak” . Çin’in dev olduğu doğrudur da günümüz itibarıyla uyuduğunu iddia edemeyiz. “Uyuyor numarası” yapıyor olabilir ama uyumuyor! Uyumadığı alanlardan biri de deniz!
Çin kıyıları açısından güvenliğinin risk altında olduğu argümanı ile çevre sularda, Güney Çin Denizi’nde ve Doğu Çin Denizi’nde faaliyetlerini yoğunlaştırdı; bazı uzmanlar Çin’in çevre sularda faaliyetleri ve tek taraflı hak talepleri ile Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS), uluslararası teamül hukuku ve denizde uluslararası yönetim standartları ile temsil edilen mevcut uluslararası denizcilik normlarına meydan okumakta olduğunun altını çiziyorlar. Çin denizlerde meydan okuyuşunu güçlendirmek adına da, Yeşil Su Donanması’na ilaveten Mavi Su Donanması oluşturmakta.
Donanmaların renkleri mi olur? Evet, donanmaların, deniz çevrelerine atfedilen renkler ışığında renkleri vardır. Bu renkler; yeşil, kahverengi ve mavidir. Bu üç renk karaya yakınlığa göre verilmiş olup kahverengi koyları, haliçleri, yeşil kıyı bölgelerini, mavi ise karadan en uzakları, okyanusu ifade eder. Yeşil Su Donanmaları kıyıdan 200 deniz mili içinde faaliyette bulunur. Mavi sularda bulunan donanmalar ise uçak gemileri ve büyük amfibi gemiler gibi yüksek değerli birimlerden “High Value Units “oluşur ve zarar görmeleri halinde oluşacak maliyet/başarısızlık nedeniyle kruvazörler, muhrip ve denizaltılar, savaş uçakları ile çevrelenir. Mavi Su Donanmasının savunma amaçlı olduğu söylense de gerektiğinde saldırıya geçmesi de pekâlâ mümkündür.
Çin’in güçlü bir Yeşil Su Donanması vardır; Çin’in Yeşil Su Donanması’nın güçlenmesine önem vermesinin nedeni İlk Ada Zinciri (First Island Chain) içinde operasyon yapmaya uygun ve deniz komşuları için de caydırıcı nitelikte donanmaya ihtiyaç duymasıdır. Çin’in neredeyse tüm Güney Çin Denizi’nde hak iddia ettiği, denizden komşuları ile sınır problemleri yaşadığı, dolayısıyla denizde çatışma riskinin hep var olduğu dikkate alınırsa, Çin yönetiminin Yeşil Su Donanması’nın gelişimine verdiği önem daha net anlaşılır.
Ancak Çin’in özellikle son yıllarda Mavi Su Donanması’nın oluşturulması ve güçlendirilmesine verdiği önem nasıl açıklanabilir? Uzmanlar Çin’in önümüzdeki yıllarda daha fazla destroyer, uçak gemisi ve kruvazör benzeri savaş gemileri inşa edeceğini ve böylece Mavi Su Donanmasının büyüklüğünü artıracağını belirtiyorlar. Bu durumun nedeni, Çin’in Mavi Su Donanması ile İlk Ada Zinciri’nin ötesine geçmek istemesi değildir sadece, daha da ötelere gitmektir. Tıpkı 2015 yılında beş Çin gemisinin Alaska kıyılarında gezinmesi gibi… Çin Donanması Hint Denizi’nde geziyor, Aden Körfezi’nde geziyor, Somali kıyılarında dolaşıyor.[1]
Peki Çin’in Mavi Su Donanması ile daha da açılması, uzaklara gitmesi ne demektir? İşte bu bir meydan okuyuştur! Mavi Su Donanması ile küresel bir askeri güç olduğunu gösteren Çin’in, açık denizlerde ABD Donanmasının üstünlüğüne meydan okumasıdır. Açık denizlerde ABD-Çin rekabeti başlamıştır bile.
Bu yazıyı, Tim Marshall’ın kaleme aldığı, bu makalenin konusuna dair, bir paragraf ile bitirelim.
“Çin’in Ukrayna’daki bir hurdalıktan aldığı, Liaoning adlı ikinci el uçak gemisinde antreman yapan genç denizciler, eğer amiral seviyesine gelebilirlerse, on iki gemilik bir taşıma filosuna dünyayı gezdirip geri getirmenin nasıl bir şey olduğunu ve gerekirse yol üstünde savaşmayı ilk öğrenenler olacak. Bazı zengin Arap ülkelerinin fark ettikleri üzere, başarılı bir orduyu kimse pazarda satmıyor.”
[1] China’s blue water navy rarely ventures outside the First Island Chain, 4 June 2015