Değişen dünya düzeninde… Bu ifade ile başlayan cümleler gerçekten çok havalı. Üstelik kocaman bir çuval bu ifade içine ne isterseniz koyabilirsiz; teknoloji, ekonomi, inşaat, otomotiv, spor, robot koyun çünkü robot önemli… Saymakla bitmez…
Televizyon ekranlarında, internet sitelerinde ve buna benzer pek çok medyada bu cümleye rast gelirsiniz. Bu ifade olağanüstü bir bilginin girişi mahiyetinde olduğu gibi bu yazıyı okuyanlar da dâhil olmak üzere önemli bir kitle tarafından da ayağa kalkılıp önünüz iliklenmek suretiyle, büyük bir saygıyla karşılanır. Çünkü sizlere göre borç harç aldığınız elinizdeki cep telefonunuzun, bir ömür boyu taksitini ödemeye razı olduğunuz başka bir deyişle kölesi haline dönüştüğünüz arabanıza yahut yine aynı şartlarla kölesi haline dönüştüğünüz bilmem ne “rezidınz”daki dairenize konulan iki tane çipli alet dünyanın dönüşümüne delalet ediyor.
Ee öyle ya eskiden yoktu böyle teknoloji böylece dünya da küresel bir köye dönüştü. Çünkü artık ekonomi gelişti, teknoloji gelişti artık dünya bizim bildiğimiz dünya değil. Artık bu dünyayı bilmediğimiz halde burada yaşıyoruz. E zaten “bilgi” üreten muhabirlerimiz de var maşallah propagandanın dibine vuruyorlar, bir yandan ABD öte yandan Rusya ve Çin’in gönüllü elçileri…
Şu düzeni değişen dünyaya kısaca bir göz atalım…
II. Dünya Savaşının galip devletlerinin öncülüğünde 2 Ekim 1945’te Birleşmiş Milletler (BM) kuruluyor. Yani savaşın bitişinden bir ay 22 gün sonra… Bir de bu kuruluşun Daimi Güvenlik Konseyi var… Onlar mı kim? Hemen sayalım. BM’nin kurulduğu dönem ABD, SSCB, Çin Cumhuriyeti, İngiltere ve Dördüncü Fransa Cumhuriyeti… Günümüzdekileri sayalım; ABD, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti, İngiltere ve Beşinci Fransa Cumhuriyeti… Hadi buyurun buradan yakın işte size değişen dünya düzeni nasıl da değişmiş değil mi?..
Evet evet elinizde cep telefonu bile yoktu şimdi “akıllı” telefonlar taşıyorsunuz, dünya düzeni değişmeden önce bindiğiniz arabalarda hidrolik direksiyon yoktu, şimdi serçe parmağınızla fıldır fıldır direksiyon çeviriyorsunuz…. Zaten internet de dünyayı küresel bir köye dönüştürdü zaar…
Şimdi gelelim Türkiye’de sivili, askeri, emeklisi, memuru, bağkurlusu, serbest çalışanı herkesin uzman olarak ahkâmını kestiği “Orta Doğu” yerine… Yine II. Dünya Savaşının sonrasından alalım. Savaş biteli yedi yıl olmuş… Bu mekânda İngiltere’nin gücünün azaldığı ABD’nin ve onun karşısında SSCB’nin gücünün arttığı bir ortam…
Truman yönetiminde Devlet Sekreterliği Politika Planlama Müdürü olarak görev yapan Paul Nitze SSCB’nin Orta Doğu’da çevrelenmesi için Orta Doğu Savunma Teşkilatı (Middle East Defense Organization-MEDO) fikrini ortaya atıyor. Dönemin Mısır Devlet Başkanı Nasır ayak diriyor ve teşkilatlanma gerçekleşmiyor. Bu süre zarfında SSCB Mısır, Suriye ve Irak ile yakın ilişkiler geliştirme çabasında ve ABD karşısındaki faaliyetlerini böyle sürdürüyor. SSCB 1971’te Suriye’deki Tartus Üssünü kullanıma açıyor.
Trump yönetiminde, yani Truman’dan tam 56 yıl sonra, daha iyi anlaşılması için daha açık bir ifade ile Truman idaresinden yarım yüzyıl sonra, Orta Doğu’da Rusya Federasyonu ve İran’a karşı faaliyetleri yürütebilmek için Orta Doğu Stratejik İttifakı (Middle East Strategic Alliance) fikrini ortaya attı. Buna Körfez İşbirliği Teşkilatı ülkelerine ek olarak Mısır ve Ürdün dahil edilme çabasında. Rusya Federasyonu Suriye’deki Tartus Üssünü kullanmaya devam ediyor ve ülkenin kuzeyinde başka üsler kurdu. Evet evet değişen dünya düzeni çünkü SSCB yerine Rusya Federasyonu var, MEDO oldu MESA!
Ama olsun çiplerli, robotlarlı paylaşımlar ve ekonomi eşittir uluslararası politika analizi hadi en olmadı tarih eşittir uluslararası politika analizi!? Bu yazıyı yazarken sevdiceğim bir hatırlatmada bulundu “küre yerellik” diye bir terim. Biz bir hayli güldük. Lütfen dilin bademcikten geçtikten sonra küçük dilin arkasından dolaşıp damağa dokunmak zorunda olduğu kelime imalatlarıyla kafa karıştırmayın. İyi bir politika bilimine giriş kitabıyla başlamak güzel olacaktır.