Geçtiğimiz Şubat ayında Afganistan Devlet Başkanı Gani, ülkeye barışı getirebilme umuduyla, ülkenin yarısından fazlasını kontrolü altına almış olan Taliban’ı barış görüşmelerine davet etti. Bu müzakere davetinde, Gani hükümet güçleri ve Taliban arasında ateşkesin sağlanması ve tutuklu ve hükümlülerin serbest bırakılması önerisinde bulundu ve karşılığında masaya oturması için Taliban’dan hiçbir talepte bulunmadı. Gani, “biz bu öneriyi barışa ulaşalım diye önkoşulsuz yapıyoruz” dedi.
Afganistan’dan bir türlü çıkamayan/çıkmayan ABD de Gani’nin Taliban’a yönelik davetini memnuniyetle karşıladı ve Afgan Hükümetinin bu girişimini desteklediklerini açıkladı. Taliban ise davete sırtını çevirdi.
Bu tabloda görünen şu ki; Afganistan Hükümeti Taliban ile masaya oturmak istiyor; ABD Hükümeti Afganistan Hükümeti ile Taliban masaya otursun istiyor. Taliban da masaya oturmak istiyor ama önemli bir farkla, Afganistan Hükümeti ile değil ABD ile. Neden?
Taliban AfganistanHükümetini meşru görmüyor, tanımıyor. Taliban Afganistan Hükümetini tanımıyor iken hükümet ile masaya oturması hükümeti tanıması, meşru görmesi demek. İkincisi Taliban Afganistan’dan yabancı askeri varlığının çekilmesini istiyor ve ülkede ABD askeri olduğu müddetçe hükümet ile müzakereye oturmayacağını belirtiyor. Bu açıdan Taliban nazarında Afganistan Hükümeti ABD’nin “kuklası” pozisyonunda.
Dolayısıyla Taliban masaya ABD ile oturmak, müzakereleri doğrudan ABD ile yapmak istiyor. Bu amaçla açık bir mektup yayınlayarak Amerikan halkını ve “barış-sever” Kongre üyelerini Taliban ile doğrudan müzakere etmesi için Trump’a baskı yapmaya davet etti.[1] Trump ise ABD yönetiminin Taliban ile doğrudan müzakere etmeyeceğini belirtti. Ancak geçtiğimiz günlerde batı kaynaklı basın organları Trump’ın üst düzey diplomatlarını Taliban ile doğrudan müzakere yapmak için görevlendirdiğini, Dışişleri Bakanı Pompeo’nun diplomatlara “Taliban militanları ile görüşmelere başlayın” dediğini yazdı. Afganistan’daki ABD’li komutan Nicholson da ABD’nin Taliban ile görüşmeye hazır olduğu bilgisinin kendilerine iletildiğini söyledi.
Bu haberler, tahmin edilebileceği gibi, Taliban tarafından memnuniyetle karşılandı. Taliban’ın Katar’da bulunan üyesi Sohail Shahin “istediğimiz buydu zaten; ABD ile doğrudan görüşmek ve yabancı askerlerin Afganistan’dan çekilmesini istemek”[2] dedi.
ABD-Taliban arasındaki müzakerelerin başlamasını için tarih netleşmemiş olsa da, uzmanlar bu durumun ABD’nin Afganistan politikasında önemli bir değişime işaret ettiğinin altını çiziyor; bu değişim Taliban’ın doğrudan Afganistan Hükümeti ile müzakere etmesi yönündeki ısrarın ortadan kalkmış olması. Trump yönetiminin müzakerelerin Afganistan Hükümeti-Taliban arasında yapılması ısrarından vazgeçmesinin Afganistan’da savaşı sonlandırma çabalarına ivme kazandıracağı da ifade edilmekte.
ABD Taliban ile görüşmeye hazır olabilir; zaten Taliban dünden istekli ama Afganistan Hükümeti bu gelişmeden kuvvetle muhtemel rahatsız olacak. Zira müzakere masasında bulunmaması hükümeti “arkasından iş çevrilebilir” riskine maruz bırakabilir. Bu nedenle Pakistan Dışişleri Bakanlığı Afganistan'ın siyasi geleceği ile ilgili herhangi bir müzakerenin Taliban ve Afgan hükümeti arasında olacağını vurgulama ihtiyacı duydu.
Peki mevcut tablo nedir?
Taliban ABD ile doğrudan müzakere etmek istiyor.
ABD Taliban ile doğrudan müzakerelere hazır.
Dolayısıyla Gani’nin barış teklifi ile başlayan süreçte “Ancak ABD ile masaya otururum” diyen Taliban’ın dediği oldu.
Afganistan Hükümeti süreçten dışlanma riski ile yüzleşmek zorunda.
İşte bu tablodan da ciddi bir soru çıkıyor! Afganistan hükümetinin dışlandığı ya da figüran rolü verildiği müzakere masasından barış çıkar mı?
[1] https://www.theguardian.com/world/2018/feb/14/taliban-publish-letter-calling-us-start-afghan-peace-talks, 14 Şubat 2018
[2] https://www.telegraph.co.uk/news/2018/07/16/trump-sends-envoys-afghanistan-open-talks-directly-taliban-peace/, 16 temmuz 2018