23 Haziran 2016 tarihi hem Birleşik Krallık hem de Avrupa Birliği açısından oldukça önemli bir tarihtir; zira bu tarihte Britanyalılar ülkelerinin Birlik’teki geleceğini oyladılar ve çok az bir farkla da olsa çıkan sonuç Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden çekilmesi şeklinde oldu. Bu gelişme Lizbon Antlaşması’nın çekilmeye imkân tanıyan hükmünün ilk kez uygulamaya geçirilmesi demek, dolayısıyla Avrupa Birliği’nin çekilmeyi düzenleme konusunda hiçbir tecrübesi yok.
Avrupa Birliği’nin çekilme müzakerelerini yürütme konusunda tecrübesi olmayabilir ama çekilmeden sonra Birlik ile Birleşik Krallık ilişkilerine şekil verecek, bir başka deyişle örnek alınabilecek modeller var.
Bu modellerden biri Türk, diğeri Norveç modeli.
Bilindiği gibi ülkemiz 1995 yılında Ortaklık Konseyi kararı ile gümrük birliğine katılma sürecini tamamlamıştı; Birliğe üye olmaksızın Gümrük Birliği içinde yer alan tek devlet konumunu da devam ettiriyor. Dolayısıyla Brexit için Türk modeli, Birleşik Krallık’ın çekilme sonrası Avrupa Birliği ile gümrük birliğini sürdürmesi anlamını taşıyor.
Norveç modeli ise Birleşik Krallık’ın Avrupa Ekonomik Alanı üzerinden İç Pazar içinde yer alması demek; dolayısıyla Norveç modeli Türk modelinden daha kapsayıcı ve Birleşik Krallık’ın sadece malların değil sermayenin, hizmetlerin ve kişilerin serbest dolaştığı bir alana dahil olmasını gerektiriyor.
Norveç modeli Birleşik Krallık için tercih edilebilir bir model değil; Birlik’ten çıkmak isteyen bir devletin İç Pazar’da kalmayı sürdürmesi, bir başka deyişle Birlik tarafından alınan kararlar ve Birliğin kurallarına tabi olmayı sürdürmesi zaten anlaşılabilir bir durum olmaz. Birleşik Krallık Norveç modelini tercih ederse, tabi olduğu karar ve kuralların alınma süreçlerinden ayrılıp, bu karar ve kurallara tabi olmayı sürdüreceği tuhaf bir durum içine girmiş olur.
Dolayısıyla hem Birleşik Krallık ve hem de Birleşik Krallık’ın Norveç modelini tercih etmeyeceğini öngören Avrupa Birliği Türk modeli üzerinde daha çok duruyor.
Bu konudaki en son adım Britanya Sanayi Konfederasyonu’ndan geldi; Konfederasyon Başbakan May’i Birleşik Krallık için bağımsız bir ticaret politikası yönündeki kararını terk etmeye ve Birleşik Krallık’ı Gümrük Birliği içinde tutmaya davet etti. Konfederasyon, ayrıca, Norveç modelini tercih etmeyeceklerini açıkladı.
Avrupa Birliği gündeminde “Brexit için Türk modeli mi, yoksa Norveç modeli mi?” sorusu tartışılır iken; tuhaf bir çıkış Almanya’dan geldi. Almanya Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel Türkiye ve Ukrayna’nın Birliğe üyeliğini öngöremediğini, daha sıkı işbirliği modellerinin geliştirilmesi gerektiğini, dolayısıyla Brexit modelinin Birliğin Türkiye ve Ukrayna ilişkilerine örnek olabileceğini söyledi.[i]
Brexit modelinin ne olduğunu bilen var mı?
[i] http://www.bbc.com/news/world-europe-42482873, 26 Aralık 2017