Geçtiğimiz yıl Haziran ayında Birleşik Krallık’ta gerçekleştirilen referandumdan Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı çıkınca, tartışmalar bu kararın Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği üzerine muhtemel etkileri üzerinde yoğunlaştı.
Ancak üzerinde durulması gereken bir diğer önemli husus ise Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden ayrılma kararının NATO üzerine etkisi idi. NATO Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık arasındaki boşanmanın bir tarafı olmadığı için, Brexit’in NATO üzerine etkisi çekmesi gereken ilgiyi çekmedi.
Diğer taraftan NATO karşıtı söylemler benimseyen Donald Trump’ın ABD başkanı seçilmesi üzerine NATO’nun geleceğine dair başlayan tartışmalar Brexit ve NATO konusunu da gündeme getirdi.
Avrupa Birliği ve NATO’yu, yani her ikisini de Batı dayanışmasının ürünleri olarak görenler açısından “Avrupa Birliği dağılacak ise NATO neden dağılmasın?” sorusu akla geldi; Birleşik Krallık’ın NATO’ya bağlılığının zayıflayacağı yönünde bir izlenim oluştu. NATO’nun eski Genel Sekreterlerinden Hoop Scheffer, bu soru zihnini meşgul etmiş olmalı ki, Brexit’in NATO için çok kötü bir gelişme olduğunun altını çizdi. Üstelik Birleşik Krallık’ın NATO içinde ABD ve Avrupa arasında bir köprü rolü oynadığına işaret edenler, Brexit sonrası bu köprünün yıkılacağını, dolayısıyla ABD-Avrupa arasında mesafenin artacağını ve sonuçta NATO’nun zayıflayacağını ileri sürdüler.
Brexit ile NATO’nun zayıflayacağını ileri sürenlere, Avrupa’da aşırı sağın yükselişinin Avrupa ülkelerinin NATO’ya bağlılığını olumsuz etkileyeceğini ileri sürenler de katıldı. Neticede gerekçesi ABD, Brexit ya da Avrupa aşırı sağı olsun, NATO adına karamsar bir tablo oluştu.
Ancak bu karamsar tabloyu aydınlatacak gerekçeler bulabiliriz. Birincisi Brexit ile Avrupa entegrasyon hareketi sarsılabilir; ancak sona ermez, Birlik de yıkılmaz. Zira Avrupa Birliği ortak sorunlara çözüm üretmek için yaratılmış bir örgüt olarak bir sorun karşısında yıkılacak ise zaten hiç Birlik olmamıştır. İkincisi Avrupa entegrasyon hareketi dinamiktir; değişen koşullara er ya da geç uyum sağlar. Dolayısıyla Brexit ile Birlik açısından koşullar değişmiş olacaktır ve yeni koşullara adapte olmaya çalışan bir Birlik karşımıza çıkacaktır. Brexit nedeniyle Birlik dağılmayacağına göre “Avrupa Birliği dağılacak ise NATO neden dağılmasın?” sorusu abartılı bir kaygı yaratır niteliktedir. İkincisi uluslararası konjonktür ve Soğuk Savaş koşullarını canlandırma gayreti içindeki Putin Rusya’sı zaten NATO’nun dağılma ihtimalini istem dışı imkansız kılmaktadır. Yani Brexit ve Trump Amerikası NATO’nun geleceği açısından yıkıcı unsurlar olsa bile, Putin Rusya’sı NATO’nun mevcudiyeti açısından yapıcı bir faktördür.
Brexit özelinde NATO’nun geleceği meselesine gelirse, Birleşik Krallık Başbakanı Theresa May yaptığı açıklamalar ile hem Avrupa Birliği hem de NATO üzerinde oluşturulan kötümser öngörüleri gidermeye çalışıyor. Brexit kararının Avrupa Birliği’ni parçalamak kararı olmadığını belirten May, Brexit sonrası Birleşik Krallık ile Avrupa Birliği ile stratejik ortaklığın devam edeceğinin altını çizdi. May günümüz tehditlerinin daha az değil daha güçlü bir işbirliğini gerektirdiğini ifade etti ve böylelikle güvenlik konularında Batı’nın mevcut mimarisini sarsmaya niyetleri olmadığına da işaret etmiş oldu.
Üstelik Şubat’ın ilk haftası Malta’da gerçekleştirilen Zirveye katılan May, NATO’nun hem Birleşik Krallık hem de Avrupa güvenliği için öneminin altını çizdi ve Trump ABD’sinin NATO’ya bağlılığının süreceğini belirtti. Bir diğer önemli husus ise May’in NATO üyelerini savunma harcamaları konusunda NATO taahhütlerini karşılamaya davet etmesi idi. Bilindiği gibi savunma harcamalarının GSYH’nın %2’si olması NATO yükümlülüğü; ancak bu yükümlülük sadece ABD, Birleşik Krallık, Yunanistan, Estonya ve Polonya tarafından karşılanıyor. May Avrupa Birliği üye devletlerine yaptığı bu çağrı ile, Trump’ın savunma maliyetine Avrupalı devletlerin katılmadığı gerekçesine dayanan NATO aleyhi söylemlerinin gerekçesini bertaraf etmeye çalışıyor. Bu çaba da Brexit müzakerelerine Mart ayında başlayacak Londra’nın NATO’yu zayıflatmak gibi bir amaç taşımadığının en açık örneği.
Dolayısıyla Brexit de dahil mevcut uluslararası konjonktürde hiçbir faktör NATO’nun dağılacağını ileri sürmemiz için yeterli gerekçeler sunmuyor.