Geçtiğimiz Ekim ayında Almanya Şansölyesi Merkel, Almanya’nın savunma harcamalarını artıracağını açıklamıştı. Artış GSYH’nın % 1.2’sini oluşturan savunma harcamalarının GSYH’nın % 2’sine yükseltilmesi şeklinde olacak. Bu Alman savunma harcamalarının 60 milyar Avro’ya ulaşması demek.
Savunma harcamalarının GSYH’nın %2’si olması NATO yükümlülüğü; ancak bu yükümlülük NATO üyelerinin tamamı tarafından karşılanmış değil. Hatta sadece ABD, Birleşik Krallık, Yunanistan, Estonya ve Polonya’nın %2’lik kriteri karşıladığı biliniyor.
Üstelik NATO harcamalarının %70’i ABD tarafından karşılanıyor olunca, kolektif savunmanın maliyetine Avrupa Birliği üyelerinin daha az katlanmakta olduğu görülüyor. Buna rağmen Avro alanında yaşanan ekonomik krizi gerekçe gösteren bazı üye devletler %2’lik savunma harcamaları kriterinin ulaşılabilir olmadığını ileri sürüyorlar. Neticede ABD’nin Avrupa savunmasındaki yükünü kabul edilemez gören ve NATO’yu “demode örgüt” olarak tanımlayan yeni başkan Trump’ın NATO ve AB karşıtı pozisyonu güçleniyor. Aslında Trump’ın verdiği mesaj net; ABD artık kolektif savunma maliyetinin büyük kısmını üstlenmek istemiyor; bir başka deyişle Avrupa devletlerini savunma konusunda daha fazla yükümlülük almaya davet ediyor.
Hal böyle iken, Trump’ın NATO ile Avrupa Birliği söylemleri ve izolasyon politikası izleme riski Avrupa Birliği üye devletlerini, bütçe imkanlarını zorlasa bile, savunma harcamalarını artırma zorunluluğuna sürükleyebilir.
Bu zorunluluk Avrupa Birliği’ni kendi ortak Avrupa ordusunu oluşturmaya yönlendirebilir ki; Batı basınında yer alan haberler bu ihtimalin artmakta olduğu izlenimi yaratmakta. Ortak Avrupa ordusu oluşturulur ise, bu Ortak Dış ve Güvenlik Politikası ile Ortak Güvenlik ve Savunma Politikasının Avrupa Birliği kaynaklı iç faktörlerden değil, ABD kaynaklı dış faktörlerden ortak orduya yönlenmesi şeklinde okunmalı. Kısaca Trump, Avrupa Birliği entegrasyonunun derinleşmesi için kasıtlı olarak olmasa da fırsat yaratabilir.
Zaten Soğuk Savaşın sona ermesi ve NATO’nun rolünün sorgulanmaya başlanması ile Avrupa Birliği Ortak Güvenlik ve Savunma Politikasına dair iki senaryo gündeme getiriliyordu. Birincisi NATO-Avrupa Birliği ilişkilerinin mevcut haliyle sürdürülmesi; yani Avrupa’nın ABD’nin güvenlik şemsiyesi altında kalması. İkinci senaryo ise Avrupa Birliği’nin ABD’nin güvenlik şemsiyesi altından çıkması ve NATO’dan otonom, hatta tamamen bağımsız güvenlik ve savunma yapılanmasına sahip olması. Soğuk Savaşın bitimini takip eden yıllar boyunca Avrupa Birliği NATO’dan kopmamak, ancak kendi askeri kuvvetlerine de sahip olmak ikilemi arasında, hassas dengeleri koruma çabası içindeydi.
Trump’ın ABD başkanı olmasını müteakip birinci senaryo kuvvetle muhtemel daha az gerçekçi olacak ve Avrupa Birliği üye devletleri ikinci senaryo üzerine daha fazla eğilmek durumunda kalacak. Almanya’nın savunma harcamalarını artırma kararı da, bu ikinci senaryoya bir giriş; ayrıca Almanya’nın Avrupa savunmasında liderliğe soyunacağının bir işareti.
Ancak bu noktada şu soru sorulabilir: Almanya Avrupa savunmasında liderliğe soyunacak ise, bunun ilk işaretini neden NATO kapsamındaki savunma harcama kriterini karşılayacağı yönündeki açıklama ile versin? Bu sorunun yanıtı aslında açık. Almanya Avrupa güvenliği ve savunmasına ilişkin konularda daha fazla sorumluluk üstlenmeye ve daha aktif olmaya hazır; ancak Sten Rynning’in ifadesiyle bu aktivizmini BM, NATO ve AB kurumları üzerinden göstermek istiyor.[1] Kısaca Almanya NATO’yu ve NATO üzerinden ABD’yi dışlayacak ya da dışladığı izlenimi verecek bir adım atmak istemiyor. Eğer Trump döneminde NATO zarar görecek ve ABD-AB ilişkileri olumsuz etkilenecek ise bu ABD’nin politikalarının sonucu olmalı, Almanya’nın aktivizminin sonucu değil.
Bu yazıyı NATO’nun ilk Genel Sekreteri Lord Ismay’ın çok bilinen sözüne atıf yaparak bitirelim: Lord Ismay NATO’nun amacı Rusya’yı dışarıda, ABD’yi içeride ve Almanya’yı aşağıda tutmaktır demişti. Ancak görünen o ki NATO artık Almanya’yı aşağıda tutamayacak.
[1] Sten Rynning, Germany’s Return to European Leadership, www.e-ir.info, 5 Ocak 2017