Hepimiz biliyoruz ki 93 yani 1877-78 Osmanlı Rus harbi, yani halk arasındaki adıyla “büyük bozgun”;
Etnik arındırma sonucu,
1 milyon 250 bin kadar Müslüman'ın yani Türk’ün doğduğu topraklardan sökülüp atıldığı,
Yaklaşık 600 bin kadarının da katliam, soğuk, açlık ve hastalıktan dolayı yaşamını yitirdiği savaşın adıdır…
24 Nisan;
93 Harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı Rus harbinin resmen başladığı günün adıdır…
Rusya 24 Nisan 1877'de Osmanlı Devletine savaş ilan eder. Ardından da Haziran ayında ordu harekete geçer. Kuzey Dobruca’da Rus ilerleyişiyle beraber yoğun da bir göç başlar. Bölgenin en büyük illerinden olan Tulça, Maçin, Hırsova ve Babadağı’ndaki insanlar yaşadıkları şehirleri boşaltıp hızla Rus ordularının önü sıra Varna’ya doğru çekilir. Bunu yapmayıp kalanlar ya da bölgeyi terk etmekte gecikenler ise yağma ve ölüm ile karşı karşıya kalır. Çünkü bu, "omlet yemek isteyen yumurta kırmayı bilmeli"dir diyen Çerkasky’nin de, Mılyutin’e yazdığı mektubunda belirttiği üzere bir “ırk imha” savaşıdır.
Rus orduları, hem Kafkaslar hem de Balkanlar olmak üzere iki koldan saldırır. Romanya’nın da yanında yer aldığı General Gurko komutasındaki Rus orduları, Tuna Nehrini hiç beklenilmeyen bir yerden, Vidin ile Rusçuk arasındaki bir bölgeden geçerler. Efsaneleşmiş Plevne Savunması dışında çok büyük bir direnişle karşılaşmadan hızla ilerlerler. Fakat Osmanlı ordusunun karargâhının bulunduğu Şumnu ile silahlı halk direnişinin olduğu Rodoplara giremezler. Balkan dağlarını aşıp Filibe ovasına inerler, oradan da hızla Trakya’ya doğru yürürler. Fakat bunu yaparken de tedbiri elden bırakmazlar. Arkadan olabilecek olası saldırıları önlemek ve Bulgarların coğrafyada çoğunluk durumuna gelmesini sağlamak için Türklere yönelik yoğun bir katliam ve sürgün uygulamasına başlarlar. O kadar ki, Rus Ordusu, daha Tuna’yı geçmeden nehir boyundaki tüm kentleri topa tutar. Bu gelişme sonucunda 25 bin nüfuslu Rusçuk şehri neredeyse tamamen boşalır. Aynı dönemde Rus orduları, başta Erzurum olmak üzere doğu illerinden de çok sayıda insanı sürgüne tabi tutarlar.
Hicri takvime göre 1293 yılında başlaması nedeniyle, 93 harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus Savaşı 1877’de başlamış 1878’de ise bitmiştir. Fakat yaklaşık bir yıl süren savaştan en çok etkilenen siviller olur. Amerikalı tarihçi Justin Mc Carthy’ye göre can kaybı ve kitlesel olarak çekilen çile bakımından, bu savaş esnasında meydana gelen zorunlu göçler, tarih boyunca görülenler arasında en dehşet verici olanlardan biridir. Çarlık ordusunun ve komitacıların giriştiği kıyım eylemleri bu kaçışın temel nedenidir. Bu süreçte Amerikalı tarihçi Justin Mc Carthy’ye göre 1 milyon 253 bin, Nedim İpek’e göre ise 1 milyon 243 bin Türk doğdukları ve yaşadıkları topraklardan sürülmüştür.
Sadece 1821 ile 1922 yılları arasında 5.5 milyonu çeşitli nedenlerle yaşamını yitiren, 5 milyon kadarı da doğduğu topraklardan sürülüp atılan ve günümüze kadar devam sürgünlerle birlikte 9 milyonu gelip Türkiye’ye yerleşen benim insanım…
Bulgar Bilim kadını Antonina Jelyazkova’nın da dediği gibi
Geçmişi bilmek zorundayız,
Ama doğru şekilde…
Yoksa tarih tekerrür eder
Ve acılar yeniden yaşanır…
Oysa Balkanların ve tüm insanlığın ihtiyacı olan,
“SAVAŞ DEĞİL BARIŞTIR”
İşte 24 Nisan’ın yanıtlarından biri de budur…