Metin Edirneli Metin Edirneli @edirneli_metin

Not Defteri: 17-23 Eylül

17 Eylül 2018
Not Defteri: 17-23 Eylül

17 Eylül 1991: Makedonya artık özgür… Makedonya parlamentosu, Makedonya Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ilan etti. Makedonya 1990’ların başlarında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin savaşmadan ayrılan tek federe cumhuriyeti oldu.

18 Eylül 1930: Türkiye ve Romanya arasında dostluk ve işbirliği… Türkiye-Romanya arasında Mezarlıkları Muhafaza Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma uyarınca Romanya’da bulunan 3 şehitliğin varlığı ve geleceği güvence altına alınmış oldu. Günümüzde en fazla bilinen ve ziyaret edilen şehitlik, başkent Bükreş’te bulunan Türk Şehitliği’dir.

18 Eylül 1935: Basında yeni bir ses… Yıldırım adlı Türkçe gazete Sofya’da yayınlanmaya başladı.

19 Eylül 1918: Bulgar cephesi çöktü… Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru Bulgar Cephesi, hiç umulmadık şekilde bir iki gün içinde çökmesinin özellikle Bulgaristan siyaseti açısından önemli sonuçları olur. Ordu içinde isyan yaşanır ve Vladaya Hükümeti kurulur. Bu gelişme üzerine daha önce hain ilan edilen Aleksandır Stamboliyski kurtarıcı olarak görülerek serbest bırakılır. Kahraman olarak tarih sahnesine çıkan Stamboliyski ve lideri olduğu Çiftçi Partisi, kısa süre içinde iktidarı ele geçirir. Bu arada cephenin çökmesi, kısa bir süre için de olsa Osmanlı Devleti için de tehdit oluşturur. Çünkü Edirne artık saldırılara açık hale gelmiştir. Fakat saldırı tehdidi müttefiklerden beklenirken tam tersi olur ve bozgun halde Selanik önünden geri çekilen bazı Bulgar birliklerinden bir kısmı Edirne’ye yönelir. Tehlike ve savaş olasılığı Alman ordusunun devreye girmesiyle atlatılır.

19 Eylül 1945: Bulgaristan’da Türklerin hak mücadelesi… Lofça yani Loveç kentinde Bulgaristan’da yaşayan Türkler, sorunlarını ve haklarını dile getirmek amacıyla “Vatan Cephesi Türk Azınlığı Konferansı”nı düzenler. Fakat talepler kabul edilme yerine tam tersi bir gelişme yaşanır. 27 Eylül 1946’da Bulgaristan Meclisinde alınan bir kararla Türk okulları devletleştirilir. Ancak yeni uygulamalar sadece eğitimle sınırlı kalmaz. Hayata geçirilen kültür politikalarıyla Türklerin ve Müslümanların kapalı dünyaları da kırılır. Geleneksel sosyal, ekonomik ve kültürel yapıları parçalanır. Eğitim, kültür, sanat ve sportif alanlarda önemli başarılara ve gelişmelere imza atan yeni rejimin varlığı, dünyadaki gelişmelere ve dönüşümlere ayak uyduramayan Sovyetler Birliği’nin dağılmasına müteakip, asimilasyon politikalarına meydan okuyan Türklerin direnişinin de etkisiyle 1989’da son buldu.

20 Eylül 1909: Basında yeni ses… Peyam adlı Türkçe gazete Sofya’da yayın hayatına başladı.

20 Eylül 1988: Cep Herkülü dünyaya meydan okudu… Olimpiyatlarda Türkiye’ye güreş dışında ilk defa altın madalya kazandıran Naim Süleymanoğlu, 1988 Seul Olimpiyatları'nda, 60 kg koparmada, sırasıyla 145, 150.5, 152.5; silkmede 175, 188,5, 190; toplamda da 320, 339, 342.5 kilogram kaldırarak 6 dünya 9 olimpiyat rekoru kırarak tarihe geçti.

21 Eylül 1898: Türkçe bir gazete olan Malumat, Filibe yani Plovdiv’de yayınlanmaya başladı.

22 Eylül 1930: Müslüman Türk azınlığı karşıtı bir politika güden Peyam-ı İslam İskeçe’de yayınlanmaya başladı.

7 Eylül 1955: Azınlık yanlısı Trakya’nın Sesi adlı gazete, Gümülcine’de yayın hayatına başladı. Yayınına bir süre ara veren gazete, 22 Eylül 1981 yeniden okuyucularıyla buluştu.

23 Eylül 1877: Savaş ve insanlık trajedisi… Tuna civarındaki yerlerinden kovulmuş 40 binden fazla insan Sofya ve civarına yerleştirilir. Fakat bu insanlar, işgal güçlerinin ilerleyişiyle birlikte Sofya’yı da terk ederler. Ancak acı ve trajedi salt bu insanların yaşadıklarıyla sınırlı değildir. Rus ordusunun ilerleyişi ile birlikte pek çok yerdeki insan, saldırı ve katliamlar nedeniyle doğdukları toprakları terk etmek zorunda kalacaklardır. Amerikalı tarihçi Justin Mc Carthy’ye göre, 1 milyon 253.500’dür. Prof. Dr. Nedim İpek’e göre ise yerinden yurdundan sürülenlerin sayısı 1 milyon 230 bindir.

23 Eylül 1902: Makedonya'da isyan girişimi… Makedon Çeteler, Gorna Cuma’yada (Cuma-i Bala) yani Blagoevgrad’da başarısız bir isyan girişiminde bulunurlar. Fakat büyük güçlerin bölgeye dikkatini çekmek ve müdahalesini sağlamak isteyen isyancılar, 1903’te sonu yine hüsranla biten kanlı bir isyan gerçekleştirirler.

23 Eylül 1923: Bulgaristan’da siyasi karışıklık… Aleksandır Stamboliyski’nin liderliğini yaptığı Çiftçi Partisi iktidarına karşı 9 Haziran 1923’de yapılan askeri darbeye, Bulgar Komünist Partisi, olayı, burjuvazi güçleri arasındaki iç hesaplaşma olarak gördüğünden tarafsızlık ilan eder. Ancak daha sonra hedefe kendisinin oturtulması üzerine, 23 Eylül 1923’da silahlı bir ayaklanma başlatır. Ancak Çiftçi Partisi’nin tabanı yok olduğundan ittifak yapabileceği başka güç kalmadığından isyan başarısız olur. Pek çok parti üyesi öldürülür, hapse atılır ve bir kısmı da yurtdışına kaçmak zorunda kalır.

Yorumlar