ABD, müttefiki İsrail’i desteklemek amacıyla on yıllardır sürdürdüğü “İsrail’ikınayan BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarını veto etme” uygulamasını ilk kez kırdı. Böylece, 36 yıldır ilk kez Birleşik Devletler, İsrail’i suçlayan veya kınayan bir BMGK kararını veto etmemiş oldu. Konsey’in, 0’a karşı 14 oyla aldığı 23 Aralık tarihli kararında, “İsrail’in, Filistinliler’ce hak iddia edilen topraklarda devam eden yapılaşma faaliyetlerinin, uluslararası kanunları ihlâl ettiği” belirtilmekteydi.*
Söz konusu karar, İsrail’in, 1967 savaşından bu yana elinde bulundurduğu Batı Şeria’daki topraklardaki mevcudiyetinin herhangi bir hukukî temelinin olmadığını; o bölgede sürmekte olan yapılaşma/yerleşim faaliyetlerinin,” iki devletli” çözümü tehdit ettiğini vurgulamakta; taraflardan, iki özgür uluslu çözüm için görüşmelere dönülmesini istemektedir.2*
Tarafların Karara Tepkileri
Karar ile ilgili olarak çok kısa zamanda, Amerikan Kongresi ve İsrail tarafından değerlendirmeler yapıldı. İsrail Başbakanı Netenyahu, “İsrail üzerinde, silahlı gruplarla gizli anlaşmaları olan Obama’nın yerini bu kez Trump aldı” şeklinde tepkilerini dile getirdi ve kararı, İsrail karşıtı ve utanç verici olarak nitelendirdi.
Beyaz Saray sözcüsü Paul D. Ryan da anılan kararın “utanç verici” olduğunu söyledikten sonra, “gelecek yıl bizin Cumhuriyetçi hükümetimiz, bu hasarı tersine çevirmek için çalışacak ve bizimle İsrail arasındaki işbirliğini yeniden tesis edecektir” şeklinde konuştu.
Filistinli diplomatlar ise, kararı iki devletli çözüm ve BM kararlarının uygulanması için bir fırsat olarak değerlendirdi ve kendi görüşlerini yansıttığını söyledi. Filistin’in BM büyükelçisi Riyad Mansur’da, bu görüşlere ek olarak, kararı, barış yolunda önemli bir adım olarak gördüğünü belirtti.3*
Amerikan Kararını Hazırlayan Unsurlar ve Değerlendirilmesi
Önümüzdeki 10 yıl içinde İsrail’e 38 milyar Amerikan Doları askeri yardımı içeren anlaşmayı (bugüne kadar ki en yüksek tutar) 2016 yılında imzalayan ABD’nin yukarıda açıklanan BMGK’deki son uygulamasının, beklenen bir davranış olduğunu söyleyemeyiz. Hele, son ana kadar, seçilmiş başkan Donald J.Trump’ın çabaları ve İsrail’in yoğun lobi faaliyetleri sürmüş olmasına karşın. Ancak şurası bir gerçek ki, Obama yönetiminin, İsrail’in giderek artan ve BM’ce “barış sürecine engel” olarak görülen yapılanmaya öteden beri karşı olduğu biliniyordu.4*
Obama yönetiminin söz konusu uygulamasına, başkanlık görevinde son 25 güne girmiş olan Barack Obama’nın, iç siyasî sorumluluğu olmadığı bir dönemde, iz bırakır bir adım atmayı tercih etmesinin etkin olduğu anlaşılmaktadır. Zaten, daha önce de belirttiğimiz gibi, Obama yönetiminin, İsrail’in Batı Şeria’daki yerleşimlerini arttırmasına karşı olduğu bilinen bir gerçekti.
Kararın olası etkilerine baktığımızda da, önemli ve pratik bir sonucu olacağını söylemek oldukça zor. Ancak, işgal ettiği topraklarda yerleşim faaliyetlerini arttırmasına uluslararası ölçekte ve bölgesel olarak gittikçe yükselen eleştiri ve bunun sonucu giderek yalnızlaşan İsrail’in “dokunulmazlık” imajının darbe aldığı da bir gerçek. Bu gerçeğin olası bazı sonuçları, Ortadoğu’da süren silahlı çatışmaların akabindeki paylaşıma yansıyabilir.
Diğer yandan, Suriye sorunu ile ilgili ve en son gelişmeler ve sonrasında Suriye’nin de katılacağı “üçlü barış plâtformu”nda olmayan ABD’nin, 20 Ocak’ta göreve başlayacak olan Trump ve yönetiminin de farklı arayışlar ve oluşumlar içinde olacağı da güçlü bir beklentidir. Bu bağlamda seçilmiş başkan Trump’ın İsrail’e yönelik yaklaşımında da değişiklik yapması kuvvetli bir olasılık olarak durmaktadır. Bunu, BMGK’nin anılan kararı sonrası twitlediği, “ABD için 20 Ocak sonrasında bazı şeyler değişecek” mesajı da vurgulamaktadır. Buna ek olarak, Trump’ın seçim kampanyasında söyledikleri (İsrail’in, 600 bin İsrailli’nin yaşadığı iki bölüm Filistin toprağındaki mevcudiyetine sempati ile bakması gibi) ve ABD’nin İsrail Büyükelçiliği’ni Tel Aviv’den Kudüs’e taşıma konusundaki kararlılığı da, bu konudaki beklentimizi güçlendirmektedir.
(*):”UN Condemns Israeli Settlements as Obama Declines to Veto”, NYT, 23.12.2016, http://www.nytimes.com/aponline/2016/12/23/world/middleeast/ap-ml-israel-united-nations.html
(2*):”Israel’s Settlements Have No Legal Validity, Constitute Flagrant Violation of International Law, Security Council Reaffirms”, UNSecurity Council, 23.12.2016, nr.2334/2016, https://www.un.org/press/en/2016/sc12657.doc.htm
(3*):Carol Morello ve Ruth Eglash,”U.S. declines to veto U.N. Security Council resolution for Israel to stop Jewish settlement activity”,The Washigton Post, 23.1 2.2016, https://www.washingtonpost.com/world/national-security/us-declines-to-veto-un-security-council-resolution-for-israel-to-stop-jewish-settlement-activity/2016/12/23/cd4efe72-c939-11e6-bf4b-2c064d32a4bf_story.html?utm_term=.72094b604d77
(4*):Somini Sengupta ve Rick Gladstone,”Rebuffing Israel, U.S. Allows Censure Over Settlements”, NYT, 23.12.2016, http://www.nytimes.com/2016/12/23/world/middleeast/israel-settlements-un-vote.html