Yunanistan, Doğu Akdeniz’de ve Ege’de suların ısınması üzerine, ABD’yi ülkesine davet ederek büyük bir devletin gölgesine girerek kendisini koruma şemsiyesi altına almayı tarihi alışkanlıkları doğrultusunda çıkar bir yol olarak tercih etti.
Bu kapsamda, Yunanistan ABD'yi ülkede yeni üsler kurmaya davet etti ve Amerikan kuvvetlerini Karadeniz'e ve Balkanlar’a yakın bir yere yerleşmesini sağlayacak şekilde kuzeydoğu kıyı şehirlerini ABD’ye kullanıma sundu. Atina, ABD'nin Yunanistan'da daha büyük ve daha kalıcı bir varlık göstermesini istedi.
Nihayet karşılıklı ziyaretler ve görüşmeler sonucunda, ilk kez 1990 yılında ABD ve Yunanistan arasında imzalanan anlaşmanın genişletilmiş yeni bir versiyonu olan “Karşılıklı Savunma İşbirliği Anlaşması” parlamento dışında yapılan geniş halk protestolarına rağmen, Yunanistan Parlamentosu tarafından Ocak 2020’de onayladı.
Bu anlaşma doğrultusunda, Girit adasında bulunan Souda Bay ABD Deniz Üssü’ne yeni altyapıların inşa edilmesi ve geliştirilmesine ilave olarak ABD Kara ve Hava Kuvvetleri’ne ait bazı birliklerin Yunanistan’ın Larissa Hava Üssü, Dedeağaç ve Atina’nın kuzey batısında yer alan Volos/Stefanovikio’ya konuşlanması kararlaştırılmıştır.
ABD birlikleri intikal kapsamında gemilerle Yunanistan limanlarına ulaştı. Bu kapsamda 23 Temmuz 2020 tarihinde Dedeağaç Limanında yapılan törende ABD Atina Büyükelçisi Pyatt bir konuşma yaptı. Konuşmasında özetle; Dedeağaç Limanın geleceğe yönelik olarak ABD/NATO tarafından kullanılabilmesi için Liman da bulunan “OLGA” isimli batık tarak dubasının ABD tarafından çıkarıldığı ve uzaklaştırıldığı, Dedeağaç’ın ABD ve Yunanistan için Avrupa enerji ve bölgesel güvenliğini inşa etme ortak hedefinde stratejik bir rol oynadığı ve Dedeğaç’ın bölgesel bir enerji merkezi olmaya hazır olduğu, ABD'nin ortak güvenlik ve ekonomik çıkarlarını ilerletmek için Yunanistan ile çalışmaya kararlı olduğunu ve ABD birliklerinin Yunanistan’daki Üslere “Operation Atlantic Resolve” rotasyonu kapsamında intikal edeceğini ifade etti.
“Operation Atlantic Resolve” hakkında kısa bir bilgi. 2014 yılından beri yürürlükte olan bu Operasyon, ABD Avrupa Kara Gücü tarafından yürütülmektedir, merkezi Poznan/Polonya’dadır. Birlik Rotasyonları 9 aylık süre ile yapılmaktadır. Bu rotasyonlar ile aynı zamanda toplamda yaklaşık 6000 askerden oluşan birlikler ile 17 farklı ülkede operasyon ve tatbikata iştirak edilmektedir. ABD bu rotasyonu; Zırhlı Birlikler, Hava Birlikleri ve Lojistik/İkmal Görev güçleri olmak üzere üçe kategoride yapmaktadır
Diğer taraftan, ABD Savunma Bakanı Esper geçtiğimiz Temmuz ayında; ABD’nin, Avrupa’da konuşlu birliklerini geri çekmeye başlayacağını, bu birliklerden 5.400 personelin Avrupa’da başka ülkelerde yeniden konuşlandırılacağını, 6400 personelin ülkeye geri döneceğini, yaklaşık 24000 personelin Almanya’da kalacağını açıklamıştı.
ABD’nin Avrupa’da yeniden konuşlandırılacak personelinin bir kısmını Yunanistan’a kaydıracağı beklenmektedir.
Yunanistan’da yeni intikal edilen veya açılacak üslerin yanında, ABD halihazırda uzun yıllardır Girit adasında bulunan Souda Körfezinde Deniz Üssü bulundurmakta, yaklaşık 3 yıldır ABD’nin Larissa Hava Üssünde KC-135 Tanker uçakları ile silahsız MQ-9 Reaper drone’larını konuşlandırmaktadır.
ABD intikalleri kapsamında ağırlıklı olarak personel yanında tank ve helikopter tipinde platformlar gemilerle Yunan limanlarına taşınmaktadır. ABD’nin halihazırdaki intikal boyutu çok uluslu bir birleşik harekat kapsamında yapılabilecek bir tatbikat için gerekli intikal boyutundadır ve kapsamı Kara Kuvvetleri birliklerinden oluşmaktadır.
Yunanistan ABD’ye yaptığı bu davetle neyi hedeflemiş olabilir?
Yunanistan, Doğu Akdeniz ve Ege’de Karasuları, Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) sınırlarının belirlenmesi kapsamında ortaya çıkan sorunların paydaşlarla karşılıklı olarak çözümlenmesi yerine, hakkaniyet ölçüsünden uzaklaşarak konuları çözümsüz hale getirmiştir.
Yunanistan yaptığı bu davetle, ülke olarak tek başına bölgesel bir güç olan Türkiye karşısında mücadele edemeyeceğini anlayınca ABD’nin koruması altına girmeyi hedeflemiştir.
Yabancı basından edindiğimiz bilgiler ışığında, Yunanistan’ın ABD’yi ülkesinde yeni üs açmaya davet etmesinin dolaylı hedefleri ise; ABD’nin İncirlik ve Türkiye’ye olan İhtiyacını ortadan kaldırmak amacıyla İncirlik yerine Güney Kıbrıs’taki Akrotiri Hava Üssü veya Yunanistan’daki Larissa Üssünün kullanılmasını ve İncirlik’teki ABD Nükleer silahlarının başka bir NATO ülkesine taşınmasını sağlanması olduğunu söyleyebiliriz.
Ayrıca Yunanistan, ABD'nin Suriye'ye, Kuzey Afrika'ya ve Karadeniz bölgesine ulaşabilecek bir gözetleme karakolu olanağı sağlayacak şekilde Larissa Hava Üssü’nün büyütülmesine yönelik talebi de bulunmaktadır.
Yunanistan davetinin ABD’ye getirisi ne olabilir?
Mevcut bilgiler ışığında, Yunanlılar bugüne kadar ABD’den ne tip bir askeri varlık bulundurmalarını açık olarak ifade etmezken, ABD ise Yunanistan’ın davetine; artan ortak tatbikatlar ve eğitim, genişletilmiş temel iş birliği ve geliştirilmiş savunma sanayi ortaklıkları oluşturmak olarak, yaklaşım göstermektedir.
Ancak ABD’nin Dedeağaç’ta ilerleyen süreçte bir deniz ve hava üssü inşa edeceği anlaşılmaktadır. Bu deniz ve hava üssünde gelecekte nasıl bir konuşlanma yapacağı bilinmemektedir. ABD’nin niyeti, Dedeağaç’ta inşa edilecek Üs’lerin kapasitesi ve intikal edecek platformların kabiliyetlerine göre gelecek dönemde daha iyi anlaşılacaktır.
ABD’nin mevcut intikalin boyutları ile şimdilik hedefinin;
Rusya’nın Akdeniz’deki faaliyetleri daha yakından takip etmek ve bölgede Rusya’ya karşı denge sağlamak,
ABD’nin Yunanistan üslerine konuşlanması ile karadan ve havadan Bulgaristan ve Romanya üzerinden Karadeniz’e erişim sağlamak,
Bulgaristan ve Romanya’yı Lojistik olarak destekleyerek, Karadeniz’deki Tatbikat ve Eğitimleri arttırmak suretiyle Karadeniz’de varlık göstermek ve Rusya’nın Akdeniz’deki dikkatini dağıtmak,
Larissa’da konuşlu Silahsız MQ-9 Reaper drone’ları ile ISR (İstihbarat, Keşif ve Gözetleme) görevi icra ederek bölgedeki Rus ve Türk platformlarının manevralılarını takip etmek,
KC-135 Tanker uçakları ile Bulgar ve Romanya Hava Sahası üzerinden Karadeniz’deki Uluslararası sularda Tatbikat ve manevralarda görev yapan Muharip uçaklara Yakıt İkmali yapmak, olarak değerlendirilebilir.
Burada şunu belirtmeden geçmeyelim. ABD, Avrupa’nın enerji açısından Rusya’ya bağımlı olmasını istememektedir. Çünkü Avrupa Birliği ülkeleri 2018 verilerine göre ham petrolün %30’unu, doğal gazın %40’ını ve katı yakıt (kömür)’ın %42’sini Rusya’dan karşılamaktadır. Bu nedenle ABD’nin bölgede esas bulunma sebeplerinden birisinin de bölgedeki enerji hatlarının güzergahlarının kendisi ve Avrupalı müttefiklerin çıkarları doğrultusunda gerçekleşmesini sağlamak olarak söyleyebilir.
ABD İntikalinin Rusya açısından etkileri
ABD’nin Karadeniz’e bu intikalle daha fazla yakınlaşması ve erişim sağlaması Rusya’yı memnun etmeyecektir. Rusya, bundan sonra Romanya ve Bulgaristan karasularında ve hava sahasında ABD destekli daha fazla deniz ve hava tatbikatları ve manevraları ile karşılaşacaktır. Bu nedenle yeniden bir kuvvet tahsisi ve güç dengesi yapmak zorunda kalabilecektir.
Bu kapsamda, Rusya’nın Libya’ya muhtemel S-300/S-400 konuşlandırdığına dair yabancı medyada haberler çıktı. Bu S-300/S-400 konuşlanmasının, Yunanistan’a ABD intikallerinin başlamasının hemen ardından olması tesadüf müdür? Bu manevra ile Rusya ABD’ye bir cevap vermiş olabilir mi? Yani sen bana güneyden yaklaştıkça ben de NATO Avrupa kanadını güneyden çevrelerim demek mi istiyor?
Diğer taraftan, Rusya Avrupa’dan elde ettiği enerji gelirinin devam etmesi için, Doğu Akdeniz ve Ege’de yaşanmakta olan Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) gibi sorunların ötelenmesi yönünde bir tavır sergilemesi muhtemeldir.
İntikalin bizim açımızdan etkileri neler olabilir?
ABD intikallerinin Doğu Akdeniz ve Ege’deki tansiyonun yükselmesi ile birlikte olması dikkat çekici olmuştur.
Davetin esasına bakıldığında, Yunanistan’ın ısrarlı davetine ABD’nin icabet ettiği görülmektedir. İntikalin bu safhadaki boyutu küçüktür.
Daha önce İncirlik’te bulunan Tanker Uçakları ve RQ-9 Reaper droneları’nın Yunanistan’a çekildiği görülmektedir. İlave olarak kara ve kara havacılık unsurları intikal ettirilmiştir. Yani bölgenin kaderini bir anda değiştirecek büyüklükte bir yığınaklanma ve intikal planlanmadığı görülmektedir.
ABD ve Yunanistan arasında yapılan anlaşma kapsamında yer alması durumunda ABD, Yunanistan ile İstihbarat paylaşımı yapabilir.
ABD’nin Elektronik Harp uygulamaları hariç, mevcut durumda Türkiye’nin Ege’deki askeri manevralarını engelleyecek bir tutum sergileyeceğini sanmıyorum. ABD’nin Türkiye ve Yunanistan arasındaki dengeyi bu intikale rağmen koruyacağını düşünüyorum.
ABD’nin İncirlik’ten çekilmesi kendisinin bileceği bir konudur. Zaten Türkiye’nin milli operasyonlarında İncirlik’teki ABD varlığının bugüne kadar Türkiye’ye hiçbir katkısı olmamıştır, bundan sonra da olması beklenti dahilinde değildir.
Ancak bir gerçeğin de altını çizmemiz gerekir. ABD/NATO’nun Türkiye’ye olan ihtiyacının mevcut şartlar altında bitmesi ve Yunanistan’ın jeostratejik konumunun bu ihtiyaca cevap vermesi pek mümkün görünmemektedir.
İran tehdidi altındaki İsrail, Körfez Ülkeleri, Petrol Tesisleri ve Ortadoğu’daki ABD Askeri varlığı bölgede bulunduğu sürece Türkiye, ABD/NATO için önemini kolay olay kaybetmeyecektir.
Türkiye’nin önemine dair gündeme getirilebilecek birçok argüman bulunmaktadır. Bunlardan biri, bugün Avrupa kıtasında bulunan NATO ülkeleri ve bu ülkelerde bulunan ABD Askeri Personeli ile Türkiye’ye tuzaklar kurmaya çalışan Yunanistan, İran’dan gelebilecek Balistik Füze Tehdidine karşı güvenliğini Türkiye’de bulunan Kürecik Radarına borçludur. Bu radara alternatif olarak Yunanistan coğrafyasına yerleştirilecek aynı tipteki Radar istenen sonucu vermeyecektir.
Sonuç olarak; ABD intikali bölgemiz açısından önemlidir ve önümüzdeki süreçte boyutları dikkatle izlenmelidir. Bu nedenle Dedeağaç’ta ABD tarafından inşa edilecek Hava ve Deniz üssünün bitimini müteakip yapılacak ABD intikallerine göre yeniden bir değerlendirme yapılmasında fayda bulunmaktadır.
KAYNAKLAR:
- http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/31/c_138744283.htm
- https://www.stripes.com/news/add-greece-to-the-list-of-countries-pressing-for-more-us-troops-1.551298
- https://gr.usembassy.gov/ambassador-pyatts-remarks-at-alexandroupoli-port/
- https://www.thenationalherald.com/archive_whats_new/arthro/us_wants_to_rotate_more_troops_into_greece_use_of_bases-21762/
- https://www.eur.army.mil/AtlanticResolve/
- https://www.airforcetimes.com/news/your-air-force/2019/04/30/us-air-force-ties-to-greece-may-grow-as-relations-with-turkey-sour/
- https://www.stripes.com/news/us-considers-more-troops-and-drills-in-greece-1.545937
- https://www.ekathimerini.com/247548/opinion/ekathimerini/comment/time-to-re-evaluate-americas-military-dependence-on-turkey
- https://www.forbes.com/sites/hisutton/2020/08/06/game-changer-russia-may-have-deployed-s-400-missiles-to-libya/#45ba867650ec
- https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/energy/bloc-2c.html