16 Ağustos 1960 tarihinde bağımsızlığı ilan edilen Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Anayasasına göre söz konusu bağımsız devletin üç garantöründen bir tanesi olan İngiltere, “Güvenlik ve garantiler” konusunda açıkça takiyye yapıyor.
İngiltere açık ve net olarak “Ben, Garantörlükten vazgeçerim ama Kıbrıs Cumhuriyeti anayasasında var olan haklarımdan vazgeçmem” diyor. Zaten İngiltere’nin bu koşulu, Annan Planı’nın giriş bölümünde yer alan ilk beş maddenin içinde “İngiltere’nin Egemen üsleri ve Anayasal hakları Annan Planı dışındadır” mealinde yer almaktaydı.
Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası Kısım II, Bölüm 1 (Part II, Section 1) bakın ne diyor;
İngiltere Hükümeti’nin hiç kimseden ve hiçbir yerden izin almasına gerek duymadan kendisine gerekli olduğu kadar kullanılabileceği yerler. Liste A (Schedule A)
Doğan Burnu (Cape Kiti), Poyraz Burnu (Cape Greco), Limasol limanı, Trodos dağı, Olympus tepesi, Zyyi köyünün (Terazi) Kuzeyi ve Batısı, Yaila dağı, Heraklis, Mağusa Limanı, Lefkoşa Havaalanı, buralara su sağlayan isale hattı.
İngiltere Hükümeti’nin hiç kimseden ve hiçbir yerden izin almasına gerek duymadan işi bitene kadar kullanılabileceği yerler. Liste B (Schedule B)
Polimidya ve yanında atış alanı ve isale hattı, Larnaka’nın güneyindeki kullanılmayan havaalanı, Terazi köyünün (Zyyi) kuzeyi ve isale hattı, Mağusa’daki eski Lefkoşa yolu, Mağusa-Salamis yolunun üzeri ve batısı, Lefkoşa’nın kuzey batısında Lefkoşa-Girne yolu üzeri, Lefkoşa’da Metokia Sokağı, Larnaka’nın 5 mil güneyindeki sahil, Lefkoşa’nın batısı ve isale hattı, Mağusa’nın dışında Lefkoşa yolu üzeri.
İngiliz Hükümetinin, Kıbrıs Cumhuriyeti hükümetinin izni ile kullanabileceği yerler. Liste C (Schedule C)
Aşağıda belirtilen İngiliz tesisleri ve diğer ilgili yerler.
Trodos dağındaki, Limasol’un varoşlarındaki ve isale hattı, Baf’ta Baf burnundan 2 mil uzaktaki, Ay İrini sahilindeki, Kissousa ve Kissousa su kaynağı, Akrotit’ye su taşıyan borular ve Anoyira tüneli, Limasol’da Baf yolu üzerindeki, Mağusa’da Peloponnesu sokağındaki, Steropis sokağındaki, Gladstone sokağındaki.
Bölüm 4
İngiltere, kara, deniz ve hava askeri birliklerini, askeri araçlarını ve her tür askeri teçhizatını, cephanesini istediği zaman serbestçe, Kıbrıs Hükümetinden izin almadan Kıbrıs’ın herhangi bir limanı, havaalanı, yolunu ve başka olanaklarını kullanarak Ağrotur’a ve Dikelya’ya veya da ikisi arasında hareket ettirebilir. (Bölüm 4, Madde 1.a)
İngiltere’ye ait her tür askeri uçak, Kıbrıs Hükümetinden izin almadan ve herhangi bir kısıtlama olmadan Kıbrıs hava sahası içinde uçabilir. (Bölüm 4, Madde 2)
Bölüm 4’de tanımlanan kullanım hakları, limanlarda, rıhtımlarda, iskelelerde ve benzeri yerlerde engelsiz bir şekilde kullanımı içerecektir. (Bölüm 5) Yeterli Kıbrıslı personel olmazsa, İngiltere gerekli personel, teçhizat, makine ve benzerini getirmekte hak sahibidir. (madde 5.2)
İngiltere’ye ait gemiler Kıbrıs limanlarına serbestçe girmek, gıda, su ve gerekli diğer malzemeleri almak hakkına sahiptir. (Bölüm 5.3)
İngiliz hükümeti Kıbrıs toprakları üzerinde serbestçe ve iniz almadan, mevcut ve yeni elektronik sistemleri, iletişim sistemleri kurmak, işletmek ve yayın yapmak hakkına sahiptir. (Bölüm 6.1)
İngiliz hükümeti, adadaki İngiliz hükümeti personeli ve aileleri için özel posta ve telgraf hizmeti vermek hakkına sahiptir. (Madde 6.4)
Madem İngiliz Hükümetinin askeri olarak ada üzerinde bu hakları var ve bunların değişmesi de olanaksız, garantörlükten vazgeçmesi herhangi bir fedakarlık olmayacak. İngiltere Hükümeti, Kıbrıs Cumhuriyeti anayasası ile alacağını çoktan -değişemez bir şekilde- almış. Adanın tümü üzerinde, tüm hava ve deniz limanlarında her tür askeri harekat hakkına sahip bu anayasaya içeriğince. Garantör kalsa ne yazar, kalmasa ne yazar.
Türkiye Cumhuriyeti sadece ve sadece İngiltere hükümeti hem garantörlükten, hem de benim bu yazımda bir kısmından bahsettiğim Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasına ilave edilmiş A, B, C, D ve benzeri eklerde belirtilen haklarının tümünden vazgeçerse, garantileri konuşmayı kabul etmeli.
Özetle; İngiltere’nin tek taraflı olarak garantörlükten vazgeçerim demesi gerçekte İngiltere’nin ada üzerindeki sivil ve askeri haklarının hiç birisine halel getirmiyor.