Cuellar Belgesi

CUELLAR BELGESİNİN TAM ve EKSİKSİZ METNİ

BM Genel Sekreterinin 1984 Ağustos ayından Viyana’da başlayan ve 1984 Eylül ayından Aralık ayına kadar süren üst düzeyde dolaylı görüşmeler ve 1985 Ocak ayında New York’ta yapılan ortak Üst Düzey Toplantısıyla devam eden BM kararlarına dayalı girişiminin, Kıbrıs sorununa adil ve kalıcı bir çözüm bulunması yönünde önemli bir adım olduğunu memnunlukla kaydeden taraflar, bir bütün olarak saydıkları aşağıdaki konularda anlaşırlar:

Taraflar;

1. a) 1977 ve 1979 doruk anlaşmalarına bağlı olduklarını yeniden teyid ederler,
2. b) Aşağıdaki 15.1 paragrafta belirtilen tarihte bağımsız ve bağlantısız, federal anayasa açısından iki toplumlu, toprak bakımından iki bölgeli (bi-zonal) olacak Federal Cumhuriyeti kurma yönüne gideceklerini beyan ederler,
3. c) 1981-1982 yıllarında yapılan toplumlararası görüşmelerde üzerinde anlaşmaya varılan aşağıdaki anayasa hükümlerini kabul ettiklerini yeniden teyid ederler.

1. I) FEDERAL KIBRIS CUMHURİYETİ Uluslararası bir şahsiyete sahip olacaktır. Federal anayasaya uygun olarak Federe hükümetler özel uluslararası şahsiyete sahip olacaklardır. Eyaletler veya Federe Devletler, kendi yetkileri altında bulunan bölgelerde, Federal Hükümetin Federal Anayasada öngörülen görev ve yetkilerinin yerini almayacak tekilde faaliyet göstereceklerdir.
2. II) Federal Cumhuriyetin nüfusu Kıbrıs Rum ve Kıbrıs Türk Toplumlarından oluşacaktır. Federal Cumhuriyetin, Federal Yasalarla belirlenen tek bir vatandaşlığı olacaktır.

III) Federal Cumhuriyetin toprağı iki eyalet veya federe devletten oluşacaktır.

1. IV) Federal Cumhuriyetin resmi dili Rumca ve Türkçe olacaktır. Ancak İngilizce de kullanılabilecektir.
2. V) Federal Cumhuriyetin yansız bir bayrağı ve yansız bir ulusal marşı olacaktır. Bu konuda tarafların anlaşması gerekir.

Her eyalet veya federe devlet, Federal bayrağın ana unsurlarını içeren kendi özgür bayrağına sahip olabilecek. Federal binalara ve mülke federal bayrak çekilebilecek, başka herhangi bir bayrak çekilmeyecek.

1. Federal Cumhuriyetin turistik yerleri Federal Hükümetin denetimi altında olacaktır. Her eyalet federe turistik yerlerle kendisine ayrılan turistik yerleri idame ettirecektir.

VII. Taraflar, toplumlararası görüşmelerde üzerinde anlaşmaya varılan ve 18 Mayıs 1982 tarihli derlemede (revision) belirtilen diğer hükümleri, 1. Bölüm temel hak ve özgürlükler ve 2,3.ve 4. bölümleri yeniden teyid ederler.

2. (1) Federal Cumhuriyetin Federal hükümlerine teyid edilecek görev ve yetkileri şunları da içerecektir:
3. a) Dışişleri
4. b) Federal ekonomik meseleler (Federal bütçe, vergileme, gümrük vergileri dahil)
5. c) Para ve bankacılık meseleleri
6. d) Federal ekonomik konular (ticaret ve turizm dahil)
7. e) Posta ve Telekomünikasyon
8. f) Uluslararası taşımacılık
9. g) Doğal kaynaklar (sular ve çevre dahil)
10. h) Federal sağlık ve veteriner hizmetleri
11. i) Standartları,ölçü ve tartıları tayin etme ve marka ve ticari alameti farikaları ve telif haklarını koruma işleri
12. j) Federal yargı
13. k) Federal görevlileri atama

2.(2) İki tarafın anlaşmasıyla Federal Hükümete ek görev ve yetkiler verebilir. Bunların dışında kalan görev ve yetkiler Federe eyaletlere veya Federe devletlere ait olur. Federal yasalar, ya Federal hükümetin yetkilileri tarafından, ya da Federal hükümetin yetkilileri ile iki eyalet veya Federe devlet yetkililerinin koordinasyonu ile uygulanır.

3.(1) Federal Cumhuriyetin Yasama Organı iki Meclisten oluşur:

Alt Meclisin 70:30 Üst Meclisin ise 50:50 temsiliyeti olur. Federal yasama Organı, yukarıda 2(1) maddede gösterilen konularla ilgili yasaları yapar. Önemli konularda, örneğin yukarıda gösterilen 12 konudan 10′u ile ilgili yasaların oylanması, her iki Mecliste ayrı çoğunluğu gerektirir. Diğer konulardaki yasalar her iki mecliste de üyelerin çoğunluğunun oyu ile geçer.

3.(2) Federal Anayasa, çıkmazların çözümlenmesi ve özellikle Federal hükümetin normal çalışmasını sağlamak için kaçınılmaz olan (örneğin bütçe) uygun koruyucu hükümler veya mekanizma içerecek.

Yasama konusunda çıkmaza girildiği taktirde, önerilen yasa önce Yasama Organının Uzlaşma Komitesi’ne gönderilir. Üç Rum ve İki Türk’ten oluşacak bu komitenin kararları, üyelerin çoğunun oylarıyla alınır. Ancak kararın geçerli olabilmesi için en az bir Türk üyenin de oyuyla alınması gerekir.

Çıkmazın devam etmesi halinde Federal Cumhuriyetin Başkanı ile Başkan yardımcısı “ad-hoc” esası üzerine birer kişi atar. Bu şahıslar, çıkmaza yol açan konularda tanınmış kişiler arasından seçilir. Seçilen bu iki kişi, uzmanların da yardımları ile, çıkmazın nasıl çözümlenebileceği konusunda Yasama Organına tavsiyelerde bulunur. Bu amaçla gerekirse Federal Cumhuriyetin dışından uzmanlar istihdam edebilir. Konu, teklif edilen yasaya karşı çıkan nüfus arasında halkoylamasına da sunulabilir. Yasama Organı tarafından geçirilen yasa, Anayasa Mahkemesi’ne de havale edilebilir ve Mahkeme, yasanın anayasayı ihlal edip etmediği veya diğer taraf aleyhine ayrımcı olup olmadığı hakkında karar verir.

4.(1)  Federal Cumhuriyetin idare şekli Başkanlık sistemidir. Cumhurbaşkanı ile Cumhurbaşkan Yardımcısı devletin bütünlüğünü ve iki toplumun siyasal statülerinin eşitliğini simgeler. Buna ek olarak Yürütme Organı, sonuç alıcı Federal bir hükümetin işlerlik gereklerini yansıtacak şekilde çalışır.

4.(2)  Cumhurbaşkanı Kıbrıslı Rum, Cumhurbaşkan yardımcısı Kıbrıslı Türk olur. Cumhurbaşkanı ile Cumhurbaşkan Yardımcısı Yasama Organının yaptığı herhangi bir yasa veya aldığı karar ile Bakanlar Kurulunun herhangi bir kararı hakkında ortak veya ayrı ayrı veto hakkına sahip olur. Bu konular, 1960 Anayasası’nın kapsadığı konularda ve üstünde de olabileceği dikkate alınarak taraflar arasında kararlaştırılır.

Cumhurbaşkanı ile Cumhurbaşkan Yardımcısı, Yasama Organının yaptığı herhangi bir yasayı veya aldığı kararı veya Bakanlar Kurulunun herhangi bir kararını, ortak olarak veya ayrı ayrı, yeniden görüşmek üzere iade etmek hakkına sahiptir.

4.(3) Bakanlar Kurulu 7:3 oranına göre Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerden oluşur. Önemli bakanlıklardan biri Kıbrıslı Türklere verilir ve taraflar Dışişleri Bakanının Kıbrıslı Türk olması konusunu görüşmeyi kabul eder.

Bakanlar Kurulu, kararlarını, “takviye edilmiş çoğunluk” usulüyle, yani Türk Bakanlardan en az birinin oyunu da içeren basit çoğunlukla alır. Taraflar, “takviye edilmiş çoğunluk” yönetiminin taraflar arasında üzerinde anlaşmaya varılacak özel olarak Kıbrıslı Türkleri ilgilendiren konularda uygulanması konusunu görüşmeyi kabul eder.

4.(4) Federal Anayasa, Bakanlar Kurulu kararlarından kaynaklanan çıkmazların çözümü için uygun koruyucu hükümler ve mekanizma öngörür ve Federal Cumhuriyet hükümetinin normal çalışmasını kolaylaştıracak eylemler için özel hükümler içerir. Çıkmaz yaratılması halinde Cumhurbaşkanı ile Cumhurbaşkan yardımcısı, ilgili konuda tanınmış birer kişi atar. Bu şahıslar, gerekli görülmesi halinde Federal Cumhuriyetin dışından uzmanlar da çağırarak çalışma yapar ve çıkmazın nasıl çözümlenebileceği hakkında Bakanlar Kuruluna tavsiyelerde bulunur. Konu, karara karşı çıkan toplumun halkı arasında halkoylamasına da sunulabilir. Bakanlar Kurulu kararları Anayasa Mahkemesine de havale edilebilir ve Mahkeme, kararın anayasaya aykırı olup olmadığı ve toplumlardan bir veya diğeri aleyhine ayrımcı olup olmadığına karar verir.

5.(1) Federal hükümetle eyaletlerin veya Federe Devletlerin yetkileri arasında çıkan görev ve yetki dağılımına ilişkin anlaşmazlıklarla tarafların havale edecekleri diğer anlaşmazlık konularında karar verecek olan Anayasa Mahkemesi, Kıbrıslı bir Rum ve bir Türk ile, oy hakkına sahip bir yabancıdan (Kıbrıslı olmayan) oluşur.

6.(1)  Dolaşma ve yerleşme özgürlükleri ile mülk edinme hakkında uygulanması, takvimlenmesi, gerekli pratik tedbirler ve tazminat için gerekli düzenlemeler, 1977 anlaşmasının 3. maddesi dikkate alınarak bir Çalışma Grubu tarafından görüşülür.

7.(1) Kıbrıslı Türklerin Ağustos 1981 önerilerinde belirtilen toprak ayarlamalarına ek olarak toprak ayarlaması taraflar arasında anlaşılır. Bu toprak ayarlamaları sonucu, Kıbrıs Türk Eyaleti veya Federe Devletine %29 ve…(%29 plus) oranında toprak kalır. Şöyle ki, taraflar gerçek toprak ayarlaması konusunu görüşürken, “Kıbrıslı Türkler için meydana gelebilecek bazı pratik güçlükler de dahil olmak üzere” 1977 tarihli doruk anlaşmasının 3. maddesini ve yeniden iskan ile ilgili meseleleri dikkate alırlar.

İki taraf da, taraflar arasında güveni güçlendirmek amacıyla, özel statüye sahip olacak birbirine yakın bölgeler önermeyi kabul eder. Bu bölgeler, öneren tarafların sivil idaresi altında kalacaktır.

8.(1) Kıbrıslı olmayan askerlerin ve diğer unsurların adadan çekilmesine ilişkin takvim ve tatmin edici garantiler konusunda, Geçici Federal Hükümet kurulmadan taraflar arasında anlaşmaya varılacaktır. Bu arada iki taraf da, Barış Gücü’nün iyi niyet hizmetlerini ve yardımını kullanarak temas hattı boyundaki askerlerin uzaklaştırılmalarını sağlamaya çalışacaktır.

8.(2) İki taraf da bu konuları iyi niyetle ve bu konularda karşılıklı duydukları endişeyi dikkate alarak görüşmeyi kabul eder.

9.(1) İki eyalet veya Federe Devlet arasında ekonomik dengeyi sağlamak amacıyla Kıbrıs Türk eyaletini veya Federe Devletini kalkındırmak için özel bir fon kurulur. Yer değiştirmiş Kıbrıslı Türkleri yeniden iskan etmek için de bir fon kurulur. Federal hükümet bu fonlara katkıda bulunur ve yabancı hükümetlerle Uluslararası kuruluşlara katkıda bulunma çağrısında bulunulur.

10.(1) Maraş bölgesi ile Kıbrıs Türk tarafının 5 Ağustos 1981 tarihli haritasında belirlenen diğer altı bölge…tarihine kadar iskan edilmek üzere “Barış Gücü’nün ölü bölgesi olarak” geçici bir süre için Birleşmiş Milletler’in yönetimine verilir.

11.(1) İki taraf da bu anlaşmada öngörülen prosedürü olumsuz yönde etkileyecek, Kıbrıs içinde veya dışında herhangi bir eylemde bulunmamayı kabul eder.

12.(1) Lefkoşa hava alanı Birleşmiş Milletler’in geçici yönetimi altında işletmeye açılır ve alana her iki taraftan da serbestçe giriş çıkış olur. Birleşmiş Milletler, bu konudaki hazırlıkları…. tarihine kadar tamamlar.

13.(1) Güven ortamının yaratılmasına ilişkin tedbirlerin uygulanmadığına ilişkin şikayetleri incelemek üzere uygun bir mekanizma konusunda anlaşmaya varılır. Genel Sekreter bu konuda iki tarafa da uygun önerilerde bulunur.

14.(1) Taraflar, bu anlaşmada temas edilen ve birbirleriyle bağlantılı olan ve bir bütün teşkil eden konularda ayrıntılı anlaşma hazırlamak için Çalışma Grupları oluşturmayı kabul ederler.

Gruplar çalışmalarını, yapılacak ortak üst düzey toplantılarının yol göstericiliği altında yürütür. Bu ortak üst düzey toplantıları her 3-4 ayda bir Genel Sekreterin hazırlayacağı gündemle yapılır. Gündem, bu anlaşmanın kapsamında olan ve görüşülmemiş konuları içerir. Bu toplantılarda Grupların yaptıkları çalışmalar incelenir ve onlara yol gösterici talimat verilir. Ortak üst düzey toplantıları, tatmin edici hazırlıklar yapıldıktan sonra Genel Sekreterce çağrılır.

14.(2) Her Çalışma Grubu, tarafların temsilcilerinden oluşacak ve başkanlığını Genel Sekreterin temsilcisi yapacak. Gruplar çalışmalarına… tarihinde Birleşmiş Milletler’in Lefkoşa’daki ofisinde başlayacak. Her Çalışma Grubu bir çalışma programı hazırlayacak ve ……..tarihinde Birleşmiş Milletler’in Lefkoşa’daki ofisinde yapılacak üst düzey toplantısında onaylanmak üzere sunacak.

14.(3) Her Çalışma Grubuna başkanlık eden Genel Sekreter’in temsilcisi,her üç ayda bir, başkanlık ettiği grubun çalışmasında kaydedilen gelişmeleri, değerlendiren bir rapor hazırlayacak ve Genel Sekreter’in görüşleri ile birlikte, bir sonraki üst düzey toplantısına sunacak.

15.(1) Taraflar, Çalışma Grupların çalışmalarını tamamlamasından ve her iki tarafın onayından sonra….. tarihinde Federal Kıbrıs Cumhuriyetinin Geçici Federal Hükümetinin kurulmasını kabul eder.

16.(1) Genel Sekreter, bu anlaşmanın uygulanması ve gerekli olması halinde yorumlanmasına yardımcı olmak için tarafların emrinde olmaya devam edecektir”.