Son günlerde Britanya ve Avrupa gündemini meşgul eden konulardan biri Prens Harry’nin anılarını kitap haline getirmesi oldu; bu ay içinde yayınlanması beklenen, İspanya’da ise yayınlanmış olduğu belirtilen kitabın içeriği elbette tartışma konusu yapılacaktır; zaten kitabın içeriğinde yer aldığı ileri sürülen ve Harry’nin ağabeyi veliaht Prens William ve babası Kral Charles ile ilişkilerine dair bazı hususlar şimdiden tartışılmaya başladı; ama içeriğinden önce kitabın başlığı üzerinde durmak gerekir.
Kitabın başlığı “Spare”; yani “Yedek”
Demek ki Prens Harry kendini “yedek” olarak tanımlıyor ve kitabında yer alan hususları bir “yedek” olarak kaleme aldığını ima ediyor.
Prens Harry’nin kendini “yedek” olarak tanımlamasının kaynağı ise, iddia edildiği üzere, dünyaya geldiğinde babası Charles’in Diana’ya “bana bir veliaht ve bir yedek verdin” demesiymiş; üstelik Harry “yedek” kavramının ailesi içinde kendisini tanımlamak için sıklıkla kullanılan bir kavram olduğunu belirtmiş.
BBC’de yer alan bir habere göre kitabın İspanyolca baskısında Harry “ben gölgeydim, yardımcı oyuncuydum, B planıydım" diye yazıyormuş.
“Yedek” kavramı üzerine yapılan bazı yorumlarda, Charles’in oğlu Harry’ye “yedek” demesinin bir “şaka” olabileceğinin altı çiziliyor; ancak bu “şaka” da olmayabilir; zira Britanya hanedanlığı içinde “yedek” kavramı zaten negatif bir anlam içermemekte, bir gerçeğe atıf yapmaktadır: “tahtın sadece bir veliahtı vardır”; bu veliaht monarkın en büyük oğludur; en büyük oğulun Tanrı’nın kral olması için seçtiği kişi olduğuna inanılır. Tarihte Britanya’da erkek veliaht olmaması halinde monarkın kız çocuklarının da tahta çıktığı görülmüştür ki, bu durumda da kriter değiştirilemez olan yaş kriteridir. Mesela 16. yüzyılda İngiltere Protestan reformasyon sürecine girmiş olmasına rağmen tahta Protestan Elizabeth’in değil de Katolik Mary’nin çıkmasının nedeni Mary’nin Elizabeth’den yaşça büyük olmasıdır; kraliyet ailesinde dünyaya önce gelmek değiştirilemez bir ayrıcalıktır.
“Yedek” kavramı monark ya da veliaht prens/veliaht prenses çocuk sahibi olmaksızın vefat ederse, kardeşinin monark/veliaht olacağını ifade eder; dolayısıyla monarkın en büyük çocuğu hariç diğer tüm çocukları babalarının/annelerinin nazarında olmasa bile hanedanlığın nazarında “yedektir”. Zaten “yedek” negatif çağrışımlar yapıyor olsa İngiltere’de “yedeklerin” tahta çıktığı örnekler yaşanmazdı.
1509 yılında Kral VII. Henry vefat ettiğinde tahta büyük oğlu Prens Arthur’un “yedeği” Henry çıktı; zira veliaht Arthur 1502 yılında vefat etmişti.
1559’de Kraliçe I. Mary vefat ettiğinde tahta “yedeği” Elizabeth çıktı; zira I. Mary’nin çocuğu olmamıştı.
1625 yılında Kral VI(I). James vefat ettiğinde tahta büyük oğlu veliaht Prens Henry’nin “yedeği” Charles çıktı; çünkü veliaht Prens Henry 1612 yılında varis bırakmaksızın vefat etmişti.
Kral III. William 1702’de vefat ettiğinde tahta eşi II. Mary’nin kızkardeşi yani “yedeği” Anne çıktı.
1910 yılında tahta çıkan V. George da “yedekti”; ağabeyi veliaht Prens Albert 1892 yılında vefat etmişti.
Kısaca Prens Harry “yedek” kavramına “negatif” bir anlam yüklemiş olabilir ama bu kavram kraliyet ailesinde ve aristokratik çevrelerde çocuklar arasında bir “yedekliği” değil, tahtın varisliği açısından bir “yedekliği” ifade etmektedir, negatif içerik taşımaktan öte inançtan, geleneklerden kaynaklanan bir gerçeğe işaret etmektedir.
https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/prince-harry-book-spare-meghan-b2257560.html
https://www.bbc.com/news/uk-64185317