Doç. Dr.  Dilek Yiğit Doç. Dr. Dilek Yiğit

İngiliz İç Savaşı, Kral 1.Charles ve İskoç Milliyetçiliği

13 Haziran 2020
İngiliz İç Savaşı, Kral 1.Charles ve İskoç Milliyetçiliği

İskoç Kralı 6.James 1603 yılında İngiltere tahtına çıktığında tahtlar birleşmiş oldu, devletler değil. Devletlerin birleşmesi için yüzyıldan fazla beklemek gerekecekti ve bu süreç çatışmalara ve hatta iç savaşa sahne olacaktı. 


İngiliz iç savaşı olarak bilinse de bu savaş aslen "herkesin herkesle savaşı olduğu", İngilizlerin, İskoçların ve İrlandalılaŕın birbirleri ile savaştığı, tarafları aslen etnisitenin değil inanç/ mezhep farklılığın belirlediği, " üç krallığın savaşı" , kısaca Britanya iç savaşı idi.

İç savaşın başlamasının asıl nedeni olarak İskoçların Kral'a karşı ayaklanması gösterilir; oysa İngiltere'de 1.Elizabeth döneminde başlayan Puritan "rahatsızlığı" olmasa, İrlanda'da Katoliklerin İngiliz-İskoç Protestan yerleşimcilere karşı " tepkisi" olmasa İskoçlar ayaklandı diye tüm Britanya savaşa sürüklenmezdi. Ancak İskoçlar, amaçları bu olmasa da, savaşın fitilini ateşledi. İskoçların asıl amacı neydi? İskoç Kilisesini korumak... Kimden ve neden korumak? Kral 1.Charles'in dini reformlarından, bu reformların sonucundan korumak idi. Kaos 1937 tarihli Book of Common Prayer'in açıklanması ile başladı; tuhaf olan ibadet usul ve esaslarını düzenleyen kuralların açıklandığı bu uygulamanın ilk kez 1.Charles tarafından yapılmış olmamasıydı; 1.Elizabeth zamanında da 6.James zamanında da bu tür uygulamalar gerçekleşti. 1.Charles zamanında yapılanın iç savaşı fitillemesi 1.Charles'in din politikalarının İskoçlar tarafından, İskoçlara, İskoç kültür ve geleneklerine, İskoçların bağımsızlığına saygısızlık, İskoç Kilisesini İngiltere Kilisesi içinde asimile etme girişimi olarak okunmasıdır. Kral'ın amaçladığı tüm Britanya'da tek tip (uniform) bir din düzeni idi, ama bu "uniform" din düzeni İskoçlar açısından Kiliselerinin " Anglo-centric" reforma tabi tutulması idi. Hatta 1.Charles'ın İskoçya'da Katolikliği restore etmeyi amaçladığı bile düşünüldü ki, bunun nedeni hem dini reformların Katolisizmi andırıyor olması hem de Kral'ın Protestanlıktan Katolisizme döndüğü yönündeki iddialar idi. Üstelik reformların Katolisizmi restore etmeye yönelik olduğu düşüncesi sadece İskoçlar arasında değil, İngilizler arasında da yaygındı. İngiliz Parlamentosu'ndaki Püritenler açısından Anglikan Kilisesi "fazla Katolik idi" ve Katolisizmin etkisinden kurtulmalıydı.İşte bu nokta İngiliz ve İskoçları Kral'a karşı birleştirdi; iç savaşın kaderini de bu belirledi. Tarihçiler İngiliz parlamenterlerin İskoçların askeri gücüne ihtiyaç duyduğunu, İskoçların da bu desteği verdiğini belirtir; İskoçların askeri desteği olmasaydı iç savaşta İngiliz parlamenter güçler başarılı olur muydu? Yanıtı bilemeyiz elbette; ama, Kral'ın sonunu hazırlayan İngiliz parlamenter güçlerden kaçıp, İskoçlara sığınması, İskoçların da Kral'ı İngilizlere teslim etmesidir. Britanya tarihçileri Kral'ın daha güvende olacağı İrlanda'ya ya da Fransa'ya neden gitmediğini( kaçmadığını) hala sorguluyorlar; İskoçların elinde iken de İskoçların taleplerine "evet" dememesinin nedenlerini de...İskoçlar Kral'dan İskoç Kilisesine karışmamasını istediler, daha ileri gidip İskoç Presbiteryenliģin İngiltere'ye de empoze edilmesini istemiş olabilirler ama 1.Charles'in en bilinen özelliği inatçı ve tavizsiz olması olunca, İskoçların tek kazancı Kral'ın İngilizlere teslim edilmesi, böylelikle de parlamenter güçlerin hedefi olmamak oldu Bir de Kral'ı yakından tanımak... Bir Britanya tarihçisinin ifade ettiği üzere, İskoçlar a Kral'ın ne kadar inatçı olduğunu böylelikle öğrendi.

İç savaş Kral'ın İngiltere'de idam edilmesiyle, anti-monarşik baskıcı bir rejimin başlamasıyla sonlandı; sonrasında yaşananlar da adaya bir müddet daha huzur gelmeyeceğini gösterecektir. İç savaşta İskoçların kazancı İskoç Kilisesinin bağımsızlığını koruyabilmiş olmalarıdır; bu durum İskoçların Londra'dan gelen baskıya direnebildikleri şeklinde okunursa, İskoç milliyetçiliği adına bir başarıdır; milliyetçi söylemlerde de yerini almalıdır; ama ironik bir şekilde İskoçların, İskoç bir hanedanlığın İskoç üyesini kendi elleri ile İngilizlere teslim etmiş olmaları, üstelik başına neler gelebileceğini de biliyor olarak, İskoç milliyetçiliği adına gurur duyulacak bir olay olmasa gerektir.

Sonuçta İngilizler ile savaş meydanlarında defalarca yüzleşmiş 5.James'in büyük torunu, İngilizler tarafından idam edilmiş İskoçların Kraliçesi Mary Stuart'ın torunu olan bir İskoç Kralı, İngilizlere teslim etmenin İskoçlar açısından elbette makul ve siyasi açıdan anlaşılabilir nedenleri vardır ama sembolik açıdan İskoç milliyetçiler adına perde arkasında kalmalıdır.

 

Yorumlar