Doç. Dr. Dilek Yiğit

BRİTANYA MONARŞİSİNİN GELECEĞİ

17 Ocak 2020

Ocak ayının sonunda Avrupa Birliği’nden çekilmeye hazırlanan Birleşik Krallık’ta Prens Harry ve eşi Prenses Meghan Markle’den gelen açıklama ülke gündemini ani bir şekilde değiştirdi. Prens Harry ve eşi kraliyet ailesinin “senior” üyeleri olmaktan vazgeçtiklerini açıkladılar. Monarşinin olduğu devletlerde, bu devletler demokratik bile olsa, kraliyet ailesinden gelen beklenmedik bir açıklamanın gündemi değiştirmesi normaldir; ancak burada “normal” olmayan açıklamada yer alan “ step back as 'senior' members of the Royal Family” ifadesinin ne anlama geldiğinin net olarak kimse tarafından anlaşılamamış olmasıdır. 2017 yılında Prens Philip kamu görevlerinden emekli olduğunu açıklamıştı; konuya dair Saray’dan gelen resmi açıklama “His Royal Highness The Duke of Edinburgh has decided that he will no longer carry out public engagements from the autumn of this year.” şeklindeydi; ne anlama geldiği de açıktı. 2019 yılında ise Prens Andrew kamu görevlerinden çekildiğini açıkladı; açıklaması “I have asked Her Majesty if I may step back from public duties for the foreseeable future, and she has given her permission” şeklindeydi, açıklamada Prens’in ne demek isteği de sorgulanmadı. Oysa Prens Harry ve eşinin açıklaması akıllarda soru işaretleri yaratıyor; birincisi Harry Britanya tahtındaki sırasından çekiliyor mu? Bu soru çok da önemli değil aslında; zira Prens William’ın üç çocuk sahibi olmasıyla Prens Harry taht sırasında iyice gerilere düştü. İkincisi Prens Harry ve eşinin açıklaması kraliyet unvanlarını (royal titles) terk ettikleri anlamına mı geliyor? Bazı yorumcular, Prens Harry ve eşinin kraliyet unvanlarından vazgeçmemiş olduklarını belirtiyorlar. Ancak Kraliçe II. Elizabeth’in resmi açıklamasında Prens Harry ve eşinden, hiç bir unvan kullanılmaksızın ismen bahsediliyor olması,[1] monarşinin diğer üyelerinin Prens ve Prenses’ten unvanlarını geri aldıklarının işareti gibi.

Meselenin küresel basında ele alındığı şekilde magazinsel boyutunu bir kenara koyalım; asıl üzerinde durulması gereken boyutuna değinelim; Prens Harry ve eşinin bu tavrının monarşinin geleceğine etki edip etmeyeceği konusu…

Ilk etki finansal konular üzerinden olacak gibi… Prens Harry ve eşi açıklamalarında “mali olarak bağımsız olmak istediklerini” belirttiler; bu ifade Kraliyet ailesinin kamuya olan maddi külfetini sorgulatmaya başladı. Zira monarşinin seyahat, güvenlik, personel ve kraliyet saraylarının bakım masrafları “The Sovereign Grant” adı altında devlet bütçesinden karşılanıyor.

İkinci etki imaj üzerinden olacak; zira monarşi’nin ülkede siyasi bir ağırlığı yok; Kraliçe II. Elizabeth de siyasi meselelere karışmama konusunda özellikle hassasiyet gösteren bir monark; Monarşi ülkede meşruiyetini –resmi web sayfalarında ifadeleri dikkate alırsak- ulusal birliği ve istikrarı temsil etmek ile kamu ve hayır hizmetleri alanlarında önemli çalışmalar yapmaktan alıyor. Her yıl Kraliyet Ailesi, Birleşik Krallık'ta ve dünya çapında 2.000'in üzerinde resmi aktiviteye katılıyor.[2] Hal böyle iken Kraliyet ailesinin bir üyesinin “bu aktivitelere katılmak istemiyorum” anlamına gelen açıklaması, imaja zarar verdiği gibi, doğal olarak, monarşinin meşruiyetini sorgulatır.

Üçüncü etki ise günümüzde Britanyalılarını “monarşiye desteği”, “Kraliçe’ye destek” olarak yorumluyor olmaları üzerinden gelecek; zira veliahtlar Kraliçe kadar popüler değil; Britanya’da monarşiye desteğin güçlü olmasına ragmen, yapılan anket çalışmaları artan sayıda Britanyalıların gelecekte monarşinin kaldırılacağını düşünmekte olduğunu gösteriyor.[3] Dolayısıyla II. Elizabeth sonrası monarşinin geleceği ciddi şekilde sorgulanmaya açılacak; Prens Harry ve eşi de bu sürece katkıda bulunacak şekilde davranmış oldu. Prens ve eşinin açıklamasından hemen sonra Britanya’da monarşi’nin geleceğinin referendum ile halka sorulması yönünde siyasilerden gelen açıklamalar tesadüf olmasa gerek.

Yoksa Elizabeth’in Birleşik Krallık’ın son monarkı mı olacak?