Mayıs ayında gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu seçimleri sonrası Brexit, geçici olarak, Avrupa Birliği gündemindeki ilk sırasını, başka bir meseleye bıraktı. Artık Avrupanın gündeminde, Avrupa Birliği Zirvesinin (European Council), Avrupa Parlamentosunun ve Avrupa Komisyonunun yeni başkanlarının seçim süreci vardı.
Avrupa Birliğinin siyasi yapılanmasını oluşturan bu kurumlar içinde kendi başkanını kendi seçemeyen tek kurum Avrupa Komisyonudur. Zira Avrupa Birliği Zirvesi başkanı, Avrupa Birliği Zirvesi tarafından iki buçuk yıllık bir süre için nitelikli çoğunlukla seçilir. Avrupa Parlamentosu başkanı, Parlamento üyeleri arasından Parlamento tarafından seçilir. Ama Komisyon üyeleri kendi başkanını seçemez; Komisyon başkanlığı için Zirve nitelikli çoğunlukla bir aday önerir; bu aday Avrupa Parlamentosu tarafından üye tam sayısının çoğunluğuyla seçilir.
Avrupa Komisyonu başkanının seçimi hem Zirvenin hem de Parlamentonun dâhil olduğu bir süreci gerektirdiğinden, diğer başkanların seçimine kıyasla daha zor olur. Zirve aday ismi Avrupa Parlamentosu seçim sonuçlarını göz önünde bulundurarak belirlemek zorundadır; devlet ve hükümet başkanlarının tercihi olan ismin, Avrupa Parlamentosu üyelerinin de çoğunluğunun desteğini alabilecek isim olması gerekir.
Zirve kendi içindeki istişareleri tamamlayarak Komisyon başkanlığı için aday ismi açıklamıştır: Ursula Von der Leyen
Alman siyasetçi Von der Leyen Komisyon başkanlığı için “sürpriz isim” olarak nitelendiriyor. Bunun sebebi ise Von der Leyen’in supranasyonel siyasette tanınmıyor olması değil sadece; Almanya’da da popüler bir siyasetçi olmaması.[1] Komisyon başkanının popüler siyasetçiler arasından seçilmesi şart değil elbette; ancak Von der Leyen isminin supranasyonel siyasette tanınmış Frans Timmermans, Manfred Weber ve Guy Verhofstadt isimlerinin arasından sıyrılması bir sürpriz. Timmermans, Weber ve Verhofstadt gibi isimlerin üzerinde anlaşılamamış olması belki de supranasyonel siyasette oldukça popüler olmalarından kaynaklanıyordur; hal böyle ise Von der Leyen’i Komisyon başkanlığına taşıyan çok tanınmıyor olmasıdır.
Von der Leyen’in Komisyon başkanlığı için isminin açıklanması hem Almanya’da hem de Avrupa Parlamentosunda Sosyal Demokrat ve Yeşiller’in tepkisini çekmiştir. Örneğin Avrupa parlamenteri Iratxe Garcia Ursula Von der Leyen’in Komisyon başkanlığının sosyal demokratlar için kabul edilemez olduğunu belirtirken; Yeşiller’den Bas Eickhout Zirvede Von der Leyen isminin üzerinde anlaşılmasını “hayal kırıklığı” olarak nitelendirmiştir.[2] Avrupa Parlamentosunda GUE/NGL (European United Left/Nordic Green Left) Von der Leyen’e “sosyal adalete ve insan haklarına dayanan bir vizyonu olmadığı”[3] ve “Birliğin militarizasyonuna sebep olacağı” gerekçeleriyle destek vermeyeceklerini açıklamıştır.
Parlamento içinden tepkiler gelse de, çoğunluğun desteği Von der Leyen’in Komisyon başkanlığı için yeterli olduğundan, 16 Temmuz’da Van der Leyen 383 parlamenterin desteği ile Avrupa Komisyonunun yeni başkanı olarak seçilmiştir.
Komisyonun yeni başkanının Brexit meselesinde tutumu nedir?
Amacının “Avrupa Birleşik Devletleri” olduğunu belirten ve Almanya’da savunma bakanı iken bir Avrupa ordusu kurulması yönünde çaba gösteren[4] Von der Leyen’in eurofederalist olduğu anlaşılıyor. Bu federalist kimlik, Birleşik Krallık’ta Avrupa Birliği karşıtlarına “neyseki Birlik’ten ayrılıyoruz!” dedirtecek kadar ön plana çıkmıştır.[5] Birleşik Krallık’ta Avrupa Birliği karşıtları Von der Leyen’i federalist kimliğinden dolayı “fanatik”[6] olarak tanımlıyor ve Birleşik Krallık’ta Brexit’i daha da popüler yapacak bir isim olarak görüyor. [7]
Birleşik Krallık’taki Avrupa Birliği karşıtları Von der Leyen’i Brexit kararının ne ölçüde doğru olduğunu gösterecek bir isim olarak memnuniyetle karşılar iken, Von der Leyen Brexit’ten hiç de memnun değil; Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliğinden ayrılma kararını trajedi olarak tanımlıyor ve Brexit’i popülist söylemin ürünü olarak görüyor. Üstelik Von der Leyen Birleşik Krallık’ta başbakan olması muhtemel Boris Jonhson ve Jeremy Hunt’ı da Brexit konusundaki “ton ve tutumları”[8] konusunda uyardı; böylelikle Birleşik Krallık iç siyasetinde Brexit konusundaki üsluptan rahatsızlık duyduğunu da ifade etmiş oldu. Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık hükümetinin üzerinde anlaştığı çekilme anlaşmasının Birleşik Krallık Parlamentosu tarafından onaylanmaması nedeniyle gerçekleşmesi pek büyük bir ihtimal olan anlaşmasız çekilme (No deal Brexit) ise Von der Leyen için çekilme sonrası Avrupa Birliği-Birleşik Krallık ilişkileri adına “mümkün olan en kötü başlangıç” (worst possible start) olacak.[9] Von Der Leyen Brexit’in gerçekleşeceği tarihin Ekim sonrasına ertelenebileceği görüşünde; bu da Brexit’in gerçekleşmesi konusunda aceleci olmadığını gösteriyor; ancak Brexit müzakerelerinin yeniden açılmasına da karşı.[10]
Ursula Von der Leyen’in Avrupa Komisyonu başkanı sıfatıyla Avrupa Birliğinin hâlihazırdaki en büyük sorunu olan Brexit üzerine etkisi ne olabilir?
Brexit’in Ekim 2019’da gerçekleşmesi öngörüldüğünden ve Von der Leyen 31 Ekim sonrası Avrupa Komisyonu başkanlığı görevini üstleneceğinden, Von der Leyen Brexit sürecini etkileyemez.
Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliğinden çekilme tarihi Ekim ayından sonraya ertelenirse bile, Avrupa Birliği çekilme müzakerelerinin tekrar açılmaması konusundaki net tavrını sürdürür ise, Von der Leyen Brexit sürecini etkileyemez.
Çekilme tarihi Ekim ayından sonraya ertelenir ve çekilme müzakereleri yeniden açılırsa, müzakereleri yürütecek olan Avrupa Komisyonu başkanı sıfatıyla Von der Leyen’in Brexit sürecini etkileme kabiliyeti yine de çok sınırlı olacaktır. Zira müzakere ilkelerini belirleyecek olan Zirvedir; bu ilkeler çerçevesinde ayrıntılar Bakanlar Konseyi ( the Council of the EU) tarafından belirlenecektir; Komisyon ise kendisine verilen “mandate” kapsamında müzakereleri yürütecektir.
Dolayısıyla Von der Leyen eurofederalist olsun veya olmasın, Brexit karşıtı olsun veya olmasın, Brexit konusunda aceleci olsun veya olmasın, Brexit sürecinde ağırlığı olan bir isim olmayacaktır.
[1] https://fortune.com/2019/07/03/who-is-ursula-von-der-leyen/ 3 July 2019
[2] https://www.politico.eu/article/urusla-von-der-leyen-european-parliament-reaction/ 2 July 2019
[3] https://www.guengl.eu/gue-ngl-wont-support-ursula-von-der-leyens-nomination-for-commission-top-job/ 15 July 2019
[4] https://www.politico.eu/article/in-her-own-words-ursula-von-der-leyen-european-commision-president-angela-merkel-cabinet-german-defense-minister/ 5 July 2019
[5] https://www.express.co.uk/news/uk/1153885/Brexit-Party-Nigel-Farage-European-Parliament-Ursula-von-der-Leyen-EU-latest, 16 July 2019
[6] Ibid.
[7] Ibid
[8] https://www.bbc.com/news/world-europe-48940121 10 July 2019
[9] https://www.theguardian.com/world/2019/jul/02/ursula-von-der-leyen-merkel-ally-and-brexit-critic-set-for-eu-top-job 2 July 2019
[10] https://www.theguardian.com/world/2019/jul/10/ursula-von-der-leyen-signals-not-reopen-brexit-talks-backstop 10 July 2019
Bu yazı Diplomatik Gözlem Ağustos 2019 tarihinde yayınlanmıştır.