Güvenlik ortamının her geçen gün daha da kötüleştiği, Taliban’ın kontrolü altındaki alanı genişlettiği ve IŞİD’in yerleşmeye başladığı Afganistan genel seçimlere gidiyor.
Afganistan'da Taliban yönetiminin devrilmesi sonrası 2005 ve 2010 yıllarında iki genel seçim yapılmıştı. 2010'dan sonra yapılması gereken genel seçimler güvenlik sorunları gerekçe gösterilerek ertelenmişti. Afganistan’da genel seçimlerin bu kadar uzun süre ertelenmesi uluslararası toplumun tepkisini çekmekte olduğundan, seçimlerin bu yıl içinde gerçekleştirilmesi konusunda Afgan hükümeti üzerinde baskı var. Hükümet de Afganistan’ın demokratikleşme yolunda ilerlediğini göstermek adına seçimlerin daha fazla ertelenmemesi gerektiğini düşündüğünden, Afganistan'da genel seçimlerin önümüzdeki Ekim ayında yapılacağı açıklandı ve seçmenler için kayıt süreci başladı.
Afganistan Devlet Başkanı Gani, seçimler öncesi, Taliban’ı hükümet ile barış masasına oturmaya ve genel seçimlere de siyasi bir parti olarak katılmaya çağırdı. Ancak Gani’nin davetlerine Taliban kulak tıkadı; üstelik Taliban Afganistan halkını seçimleri boykot etmeye çağırdı.[1]
Ayrıca Afganistan’a seçmen kayıt merkezlerine saldırılar düzenleniyor, bu saldırıların halkın seçmen listelerine kaydolmasını engellemeye yönelik olduğu açık.
Afganistan’ın yaklaşık yarısını kontrol eden Taliban seçimlere katılmazken ve halkı seçimleri boykot etmeye çağırırken, seçimlerin güvenliğinin nasıl sağlanacağı oldukça ciddi bir problem. Bu koşullarda seçime katılım oranının da düşük kalacağı kaygıları mevcut.
Hezb-i İslami ise seçim kararını memnuniyetle karşıladı. Hezb-i İslami’nin kurucusu Hikmetyar Afganistan hükümetini seçimlerin özgür ve şeffaf şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaya, Afganistan halkını ise seçmen listelerine kaydolmaya ve seçimlerde oy kullanmaya çağırdı.[2] Diğer taraftan Hikmetyar isim vermese de bazı yabancı çevreleri güçlü bir Afgan parlamentosunu ve merkezi hükümet istememekle ve Afganlar arasında birlik sağlanmasını engellemekle itham etti. Hikmetyar’a göre bu güçler genel seçimlerin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasını da engellemeye çalışacaklar.
Hezb-i İslami’nin seçim kararını memnuniyetle karşılamış olması şaşırtıcı değil. Zira yıllarca süren müzakerelerden sonra 2016 yılında Hezb-i İslami kurucusu Hikmetyar ve Devlet Başkanı Gani arasında barış imzalanmıştı. Bu barış, Hezb-i İslami’nin askeri faaliyetlerini sonlandırmasını ve terörist gruplara ve yasadışı silahlı örgütler ile her türlü bağlantısını ve desteğini çekmesini gerektiriyordu. Yapılan barış Gani’nin büyük zaferi olarak nitelendirilirken, Hikmetyar’ın da ana akım siyasete dönmesi olarak okundu. Seçim tarihi netleşmemiş iken bile Hikmetyar Hezb-i İslami’nin seçimlere katılmaya hazır olduğunu belirtirken, seçimlerin gerçekleştirilmesinin Afganistan’da anlaşmazlıkları sona erdireceğini, barışı güçlendireceğini ifade etmişti.
Hikmetyar’ın seçimleri sabırsızlıkla beklediği açık.
Ancak Afganistan hükümetinin Hikmetyar ile yapılan barışın Taliban’a da örnek olacağı yönündeki beklentisi gerçekleşmedi.
Hikmetyar ise hükümetin ve Taliban’ın birbirlerini askeri olarak yenilgiye uğratamadığını, dolayısıyla Taliban ile askeri mücadelenin bir çözüm olamayacağını belirterek Afganistan hükümetinin Taliban ile masaya oturması gerektiğini düşünmekte. Hükümetin Taliban ile masaya oturması gerektiğini ifade ederken, Taliban’ın da meşru talepleri olduğuna işaret ediyor. Hikmetyar’ın nazarında Taliban’ın meşru talebi yabancı güçlerin Afganistan’dan tamamen çıkması. Taliban’ın bu talebi Hezb-i İslami’nin de isteği.
Hikmetyar Afganistan hükümeti Taliban ile masaya otursun diyor ama zaten hükümet Taliban ile masaya oturmaya hazır. Hükümet ile görüşmek istemeyen Taliban. Bu nedenle Hikmetyar Taliban’a da seslendi, Taliban’ı Hezb-i İslami’nin ayak izlerini takip etmeye ve Gani’nin barış teklifini kabul etmeye çağırdı.
Hikmetyar, şiddetten vazgeçtikleri ve barışı kucakladıkları takdirde Taliban'ı destekleyeceğini de söyledi.[3]
Taliban Hikmetyar’ın söylemlerinden etkilenerek Hezb-i İslami’nin ayak izlerini takip eder mi?
Bu sorunun cevabı, mevcut koşullarda, “hayır” olmalı. Zira bölge uzmanlarının da ifade ettiği gibi Hikmetyar’ın önderi olduğu Hezb-i İslami ile Taliban’ın stratejileri farklı. Hezb-i İslami mevcut siyasi sisteme dâhil olarak iktidarı kazanmak istiyor; Taliban ise “silahlı mücadele” ile iktidarı ele geçirmek istiyor.[4] Biri müzakereden diğeri şiddetten yana. Bu farklılık Taliban’ın Hezb-i İslami’nin ayak izlerini takip etmeyeceğinin açık göstergesi.
Seçimlerden sonra Taliban’ın silahı bırakma ve Hezb-i İslami’yi örnek alma, stratejisini değiştirme ihtimali olur mu? Taliban’ın söylemleri ABD askeri Afganistan’dan çekilmediği müddetçe silahı bırakmayacağı şeklinde. Afganistan’a 3.000 asker daha gönderme kararı alan Trump yönetiminin öngörülebilir gelecekte Afganistan’dan çekilmeyeceği de açık. Dolayısıyla Taliban da silah bırakmak istemeyecek ve Hikmetyar’a kulak tıkamaya devam edecek.
Bu makale Diplomatik Gözlem'in Haziran sayısında yayımlanmıştır.
[1] https://www.tolonews.com/afghanistan/taliban-rejects-ghani%E2%80%99s-call-them-take-part-elections, 16 April 2018
[2] https://thefrontierpost.com/hekmatyar-cornelius-discuss-upcoming-elections/, 23 April 2018
[3] https://www.pajhwok.com/en/2017/12/30/hekmatyar-assures-full-support-taliban-case-reconciliation, 30 December 2017
[4] https://www.afghanistan-analysts.org/peace-with-hekmatyar-what-does-it-mean-for-battlefield-and-politics/, 29 September 2016