Doç. Dr. Dilek Yiğit

Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru ve Beluci İsyanı

27 Mart 2018

Asya’daki ekonomik bölgeselleşme çabalarından biri de Çin ve Pakistan arasında öncelikle kara, demir ve havayolu taşımacılığının geliştirilmesini, böylelikle de taraflar arasında ticaret ve iş hacminin artırılmasını amaçlayan Çin-Pakistan Ekonomik Koridorudur.

Bu ekonomik koridor kapsamında serbest bölgeler oluşumundan tutun da, yoksullukla mücadelede ve turizm sektöründe işbirliğine kadar çok sayıda alanda bölgesel işbirliğinin sağlanması hedeflenmektedir.

Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru kapsamındaki projeler

*Enerji projeleri

*Altyapı projeleri

*Gwadar (Belucistan’da liman şehri)

*Raylı toplu taşım projeleri

*Yeni bölgesel projeler

*Serbest ekonomik bölgeler

*Sosyal sektör projeleri

olarak sıralanmaktadır.

Ancak Çin-Pakistan Ekonomik Koridorunun tamamlanmasının önünde ciddi bir engel vardır; bu engel de Ekonomik Koridora şiddetle karşı çıkan Belucistan’dır. Belucistan uluslararası yatırımcıları Belucistan sorunu çözülmediği müddetçe sözde kalkınma projelerine yatırım yapmamaya çağırmaktadır.

Beluciler için Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru Beluci topraklarını sömürmeye yöneliktir ve ayrıca bu “illegal” koridorun, statüsü tartışmalı bölgelerden geçmesi kabul edilebilir değildir. Pakistan yetkilileri ise Çin-Pakistan Ekonomik Koridorunun Beluciler için ekonomik getirilerin altını çizmektedir; ekonomik anlamda projenin getirileri olacağı açıktır ama Beluciler meselenin ekonomik yönünde değil siyasi yönünde durmaktadır. Üstelik Beluciler’in Pakistan ve Çin’in Belucistan’a Pencabi ve Çinli yerleştirme politikası ile bölgenin etnik ve demografik yapısını değiştirmeye çalıştıklarını ileri sürdüklerini belirtelim. Yani Ekonomik Koridor Beluciler’in nazarında etnik ve demografik bir projedir.

Peki Belucistan sorunu nedir? Bu sorun kendilerini etnik, kültürel ve sosyal açıdan Pakistan’ın geri kalan kısımlarından farklı bulan Belucistan halkının Pakistan’a zorla dahil edildiklerini, Pakistan’da Pencabiler tarafından sömürüldüklerini ileri sürmeleri ve bu nedenle de Pakistan’dan ayrılmayı, bağımsız bir devlet olmayı talep etmeleridir. Balucistan’da Pakistan’a karşı defalarca isyanlar baş göstermiş; Pakistan’da saldırılar gerçekleştiren Belucistan Kurtuluş Ordusu Pakistan tarafından terör örgütü ilan edilmiştir.

Kısaca Belucistan sorunu ayrılıkçı bir hareketten kaynaklanan sorundur. Dünyanın her bölgesinde ayrılıkçı hareketlere rastlanır ama Belucistan sorununu kendine has kılan Belucistan’ın Pakistan coğrafyasının yaklaşık yarısını ( % 44) oluşturuyor olmasıdır.[1] Yani Belucistan’ın bağımsızlığını kazanması Pakistan’ın yarısının gitmesi demektir ki, ayrıca bölgenin petrol, altın, bakır ve gaz açısından zengin olduğu düşünülürse Belucistan’ın bağımsızlığı Pakistan tarafından kabul edilebilir değildir.

Belucistan halkı, Belucistan sorunu çözüme kavuşmadığı müddetçe Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru oluşumuna karşı direnmekte kararlı ise, bu direniş kesinlikle devam edecek demektir; zira Belucistan’ın “çözüm” dediği Pakistan için “çözüm” değildir.

Belucistan halkının Çin-Pakistan Ekonomik Koridoruna karşı gösterdiği tepki, doğal olarak Çin’e karşı da tepkiyi içermektedir. Belucistan halkı Pakistan Hükümetini kendilerine askeri saldırılar düzenlemekle ve masum Belucileri katletmekle itham ederken, bu saldırıların arkasında Çin’in desteği olduğunu iddia etmektedir.

Neticede Belucistan Çin- Pakistan Ekonomik Koridorunun merkezindeki sorun haline gelmiştir.

Hal böyle iken son günlerde ortaya atılan bir iddia küresel kamuoyunun dikkatini çekerken, Çin Hükümetini de fena halde kızdırmıştır. Bu iddiaya göre Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru kapsamındaki yatırımların güvenliğini sağlamak isteyen Çin Hükümeti beş yılı aşkın bir süredir Beluci isyancılar ile gizlice ve doğrudan görüşme halindeymiş. Geçtiğimiz ay Çin’in Pakistan Büyükelçisi Yao Jing’in Belucilerin artık Çin- Pakistan Ekonomik Koridoruna tehdit oluşturmayacağını söylemesi[2] bu iddiayı güçlendirmiştir; zira Büyükelçi Jing neye istinaden bu açıklamayı yapmıştır?

Komşu devletlerin içişlerine karışmama ilkesi doğrultusunda hareket edegelen Çin Hükümetinin Beluci isyancılarla görüşmek suretiyle Pakistan’ın içişlerine karışıyor olması –iddia doğruysa- Çin’in koridora verdiği önemde aranmalı. Çin İpek Yolu’nu canlandırmakta kararlı ve bu amaçla üçüncü devletlerin içişlerine karışmakta mahzur görmüyor olabilir. İşin ilginç tarafı Çin’in Beluci isyancılarla görüştüğü iddiasına Pakistan’ın da bu görüşmelerden memnun olduğu iddiasının eklenmesi. Pakistan Çin ve Beluci isyancılar arasındaki görüşmeden memnun ise, bu memnuniyet “benim yapamadığımı bari Çin yapsın” anlayışından kaynaklanıyor olmalı.

Çin Hükümeti ise Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla Pekin’in Beluci isyancılar ile görüştüğü iddialarını yalanladı. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Geng Shuang Pakistan’daki yatırımların güvenliği için Beluci militanlarla görüşülüp görüşülmediği sorusuna “hiç böyle şeyler duymadım” yanıtını verdi ve Ekonomik Koridorun güvenliğine dair meselelerde muhataplarının Pakistan Hükümeti olduğunu belirtti.

Beluci ayrılıkçılar da Çin ile görüşme yapmadıklarını, Çin’in kendilerine böyle bir talep iletmediğini söylüyorlar.

Çin reddediyor; Beluci ayrılıkcılar reddediyor…Yine de bölge uzmanları Çin’in Beluciler ile irtibat kurma ihtimalini göz ardı etmiyor. Yani Çin doğrudan olmasa da Beluciler ile görüşme sürdürmüş olabilir; aracılığı da Pakistan’a yaptırmış olabilir.[3]