Ermenistan’ın yeni Devlet Başkanı Armen Sarkisyan 9 Nisan’da göreve başlayacak ancak anayasal değişiklik tüm yetkileri Başbakan’da topladığı ve muhtemel yeni Başbakan şimdiki Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan olacağı için Ermenistan siyasetinde önemli bir değişiklik beklenmiyor.
Ermenistan parlamentosu 2015 yılında anayasada yapılan değişiklik uyarınca gizli oyla ülkenin yeni devlet başkanını seçti. Oylamada 101 milletvekilinin 90'ının oyuyla Armen Sarkisyan, 2 Mart 2018’de parlamento tarafından seçilen ilk, Ermenistan’ın ise dördüncü devlet başkanı oldu. Devlet başkanlığı için 79 oy gerekiyordu; 10 vekil adaylığına karşı çıktı ve bir oy ise geçersiz sayıldı. Armen Sarkisyan, 9 Nisan’da yemin ederek göreve başlayacak ve ülkede parlamenter sistem yürürlüğe girecek. Seçildikten sonra Meclis’teki tüm milletvekillerine oylama için teşekkür eden Armen Sarkisyan “Geleceğimizin önemli zaferleri Artsakh (Dağlık Karabağ), Ermenistan ve Diaspora için sizlerin yanısıra tüm yurttaşlarımızın destek ve katılımını bekliyorum.”dedi.
Armen Sarkisyan’ın seçilmesi sadece Ermenistan’ın dış politikada gerçekleştireceği değişikliklerin habercisi olarak görülmemeli. Ermenistan’daki mevcut iktidarın ve Meclis’in Erivan doğumlu Armen Sarkisyan tercihi, Dağlık Karabağ (Artsakh) kökenli politikacıların dominant olduğu siyasi yaşamın yeniden dizayn edileceğinin göstergesi gibidir. Ancak yeni sistemde devlet başkanının yetkisiz bırakılması ve tüm yetkilerin başbakanda toplanması, bu çıkarımın çok yerine olmayacağı anlamına da gelir. Her halükarda Dağlık Karabağ sorunu, Ermenistan iktidarlarının beslendiği milli dava olmaktan çıkmayacaktır. Ermenistan’da iktidara gelen tüm aktörler, otoriter ve güvenlik odaklı bir siyasal algıya oynuyor. Adeta ekmek teknesi.
Parlamenter sisteme geçiş yapmalarına rağmen Ermenistan’da milliyetçilik ve güvenlik odaklı siyasal algı o kadar kuvvetli ki, Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra bağımsızlık ilan edilen Ermenistan’da, Devlet Başkanlığı koltuğuna oturan isimlerin tamamının Dağlık Karabağ kökenli ya da bu bölgenin Azerbaycan’dan koparılması esnasında önemli bir rol oynayan isimlerden oluşması asla tesadüf değildir. Öte yandan diaspora Ermenilerinin çatışmacı tutumu belirleyici olması kadar Ermeni toplumunun bütün benliğini adeta esir almış olan “sözde soykırım” faktörünün de önemli bir payı var.
Armen Sarkisyan’ın diplomatik kariyeri ve en son görev yaptığı yerin İngiltere Büyükelçiliği olması, önümüzdeki günlerde İngiltere Ermenistan ilişkilerin farklı mecralarda sürdürüleceğinin işareti. Sadece bu değil! Armen Sarkisyan’ın İngiliz Petrol (BP), Alcatel, Telefonica, Bank of America Merrill Lynch ve diğer çokuluslu şirketler şirketlerinin kıdemli danışmanı olması da Kraliçe’nin Güney Kafkasya’da daha çok etkisinin hissedileceğinin habercisi. Çünkü İngiliz Petrol şirketi British Petroleum (BP) Ermenistan-İngiltere siyasi diyalogunda kilit rol oynuyor. 2011’de Parlamentonun Avrupa Entegrasyonu Daimi Komitesi başkanı Naira Zohrabyan, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’ndaki Güney Kafkasya işleri sorumlusu Josephine Gold ile konuyla ilgili görüşmüştü.
Ermeni Meselesi’nin çıkışında ve uluslararası krize dönüşmesinde İngiltere ve Rusya’nın doğuda takip ettikleri emperyalist politikaların ve aralarındaki siyasi rekabetin rolü tartışılamaz. Türkiye’nin bakiyesi olduğu Osmanlı Devleti dahilinde yaşayan Ermeniler de, İngiltere ve Rusya tarafından bu emperyalist politikaların gerçekleşmesi için araç olarak kullanılmışlardı. İngiltere, Rus tehdidine karşı sömürge yollarının güvenliğini sağlamak; Rusya ise sıcak denizlere inme politikasını gerçekleştirebilmek için Osmanlı Devleti hakimiyetinde bulunan Ermenileri bağımsızlık vaadiyle kışkırttılar.
Bazı uzmanlara göre çoğu Rusya yanlısı Ermeni politikacıdan farklı olarak Armen Sarkisyan, Batı yanlısı: "Onun hem Rusya, hem de uzun zaman çalıştığı Avrupa ülkeleri ile iyi ilişkileri var". Aslında bu andan sonra Rusya için de önemli olan Başbakan’ın kim olduğudur. Çünkü tüm önemli kararların yazarı artık başbakan olacaktır. O yüzden Ermenistan'da kimin devlet başkanı olduğu Moskova için çok da önemli olmayacaktır. Kremlin'in istediği, iktidarda kim olursa olsun, politikada alınacak kararlarda Rusya ile uzlaşma sağlamasıdır.
Tüm Güçlerin Toplandığı Başbakan Kim Olacak?
Armen Sarkisyan siyasi meydandaki mevcut güçler oranında bir şeyleri değiştirmek gücüne sahip olamayacak. Halk tarafından seçilmiş bir devlet başkanı değil; parlamento seçti. Üstelik iktidar tarafından belirlenen bir aday. Dolayısıyla kendi iradesiyle bir şey yapamayacaktır. Sadece görüntü olarak, ülkede bir şeylerin değiştiğini göstermeye çalışacaktır. Öte yandan, Armen Sarkisyan 90'lı yıllarda kısa süreli de olsa ülkenin başbakanı oldu. Rusya ve Batı ülkelerinde başarılı bir işadamı olmuştur. Fakat devlet politikasını belirlemede fazla söz sahibi olamayacak çünkü Anayasal değişiklikle devlet başkanının yetkileri de kısıtlandı. Devlet politikasını bundan böyle Başbakan belirleyecek. Başbakan da büyük ihtimalle Serj Sarkisyan olacaktır.
Serj Sarkisyan’ın Nisan ayında gerçekleştirilecek genel seçimlerde partisinin başarı göstermesiyle bağlantılı olarak Başbakan olması bekleniyor. Sarkisyan’ın Başbakan olması durumunda Devlet Başkanlığı İdaresi Başkanı Armen Gevorkyan'ı kendisi için Başbakan Yardımcısı olarak atamayı planlıyor.Serj Sarkisyan'a yakınlığıyla bilinen Armen Gevorkyan önceleri iki kez Başbakan Yardımcısı olarak çalıştı; Serj Sarkisyan'ın ilk devlet başkanlığı döneminde ve ikinci kez de 2014 yılında Ovik Abramyan'ın başkanlığındaki hükümette yardımcı olarak yer aldı.
Ermenistan’da Başbakan Birinci Yardımcısı görevinin kime tahsis edileceği sorusu da gündemin tartışmalı konularından. Son günlere kadar Serj Sarkisyan’ın Başbakan seçilmesi durumunda koalisyondaki siyasi dengeyi korumak için Başbakan Birinci Yardımcısı görevini halihazırda hükümet ortağı ve Başbakan olan Karen Karapetyan’a tahsis etmesi bekleniyordu. Çünkü Karen Karapetyan siyasi nüfuzu çerçevesinde başbakanlığa S.Sarkisyanla birlikte, en yakın aday olarak kabul ediliyor. Hatta Karapetyan'ın siyasi nüfuzu ülke genelinde otoritesini kaybetmiş S.Sarkisyan'dan hayli üstündür. Aynı zamanda, K.Karapetyan ekonomiyi daha iyi bilen biri olarak bilinir. Fakat Rusya'nın bu seçimlerde Serj Sarkisyan'a daha fazla güven göstermesi, başbakanlık koltuğunda onu görmek istediğini gösteriyor.
Ermenistan basının bir süre önce işlediği bir dizi haber ve bilgiye göre ise Karapetyan başbakanlık iddiasından Sarkisyan lehine vazgeçmiş ve Başbakan Birinci Yardımcısı görevi için anlaşmıştır. Öte yandan Ermenistan basınının iddiasına göre Kasım 2017’de Azerbaycan ve Ermenistan devlet başkanlarının Cenevre'de gerçekleştirdikleri görüşmeden sonra Erivan'a dönen Serj Sarkisyan, Karen Karapetyan'la görüşerek Dağlık Karabağ sorununa dair görüşmeleri sürdürmek için başbakan seçilmesinin önemli olduğunu söylemiştir. Hatta Sarkisyan bir takım yetkilerini Başbakan Birinci Yardımcısı olarak Karapetyan'a vereceği vaadinde bulunmuştur.
Öte yandan Sarkisyan’ın, başbakan olması durumunda hükümeti kendisine sadık veya toplumda siyasi etkisi zayıf olan siyasilerle şekillendirme planları da kulis bilgisi olarak yayılıyor. Ermenistan’da yayınlanan "Jamanak" gazetesinin yazdığına göre, ana muhalefet lideri Qagik Tsarukyan hükümette temsil edilme niyetini açıklamadı. Eğer böyle bir talepte bulunursa Başbakan Birinci Yardımcılığı görevine getirilebilir.
Söz konusu bilgi, Sarkisyan'ın Karapetyan'ı siyasi rakip olarak tamamen saf dışı bırakmak ve hükümetten dışlama fikrine düştüğünü gösteriyor. Görev süresinin sonuna yaklaşmakta olan Devlet Başkanı’nın Tsarukyan'a tesir imkânları Karapetyan’la kıyasladığınız zaman hayli güçlüdür. 2 Mart’da yapılan Devlet Başkanlığı oylamasında "Tsarukyan" bloğunun "Serjikin adamı" sayılan Armen Sarkisyan’ın adaylığını desteklemesi karşılığında siyasi bir pazarlığa girdiği düşünülebilir. Serj Sarkisyan’ın Qakik Tsarukyan'a birinci yardımcısı olarak atamayı söz vermiş olması güçlü bir olasılıktır. Nitekim son dönemde Batı'nın önde gelenlerinin S.Sarkisyan’ın başbakan seçilmesine itiraz ettiği ve bu bakımdan K.Karapetyan'ın şansının arttığına dair bilgiler var. Bu nedenle Karapetyan'ı siyasi sahneden uzaklaştırmak Sarkisyan için hiç de kolay olmayacak. Kaldı ki mevcut Başbakan Karapetyan, hükümette siyasi tesir imkanlarına sahip olmasının yanı sıra kardeşi Samvel’le birlikte Ermenistan ekonomisinin en güçlü sermayesi olan "Taşir" Holding Group "un da sahibidir.