Yunanlılar, İstiklal Savaşı’nı müteakip başta İzmir olmak üzere Ege havalisinden kaçmak zorunda kaldıkları Eylül 1922’deki bozgunları için “Küçük Asya Felaketi” (Mikra Asiatiki Katastrofi) demektedirler.
Küçük Asya Felaketi, aynı zamanda Yunanistan'ın kuruluşundan itibaren bir yüzyıl Yunan Devleti’nin siyasetinde egemen olan ve “Megali İdea” olarak bilinen politikasını da bitirmiştir. (Megali İdea’nın en üst mertebesi; İstanbul’un bir gün “Konstantinopolis” adı ile Yunanistan’ın başkenti olma hülyasıdır. Megali İdea günümüzde sadece bir ütopyadır)
Yunanlılar; Küçük Asya Felaketi’ni Yunan Ordusu için bir yenilgi olmanın yanı sıra; 1924 Nüfus Mübadelesi ile Anadolu'daki Rum/Yunan nüfusun (İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada hariç) yok olmasına da neden olduğu düşünmektedirler.
Yunanistan’da her sene Eylül ayı sonlarında Küçük Asya Felaketi ile ilgili anma merasimleri düzenlenir. Çünkü Küçük Asya Felaketi Türklerin kendilerine yaptığı bir soykırım olarak da addedilmektedir.
Küçük Asya Felaketi’ni ve günümüzde Yunanistan’da nasıl anıldığına girmeden evvel İzmir’in işgaline giden süreci kısaca tanımlayalım…
13 Kasım 1918’de İstanbul’un işgal edilmesinden sonra şüphesiz İstanbul’da da Türklere karşı ölümle de neticelenen hareketler oldu ama İzmir’de ve havalisinde Yunanlılar resmen katliamlar yaptılar! Yunan askerleri; çok sayıda çoluk, çocuk, yaşlı, hamile demeden binlerce Türk’ü öldürdüler, kadınların ırzına geçildi, evler yağmalandı.
Mondros Mütarekesi esnasında Rauf Bey’e Yunanlıların mütareke şartlarından istifade edemeyeceği hakkında bir teminat mektubu verilmişti. Ancak bu teminat mektubunun bir anlam ifade etmeyeceği, 13 Kasım 1918’de İstanbul’un işgaline Yunan gemilerinin de katılmasıyla anlaşıldı.
Bir yandan İstanbul’daki Rum Patrikhanesi Bizans bayrağını göndere çekerek, Osmanlı Devleti’ni yok sayarken öte yandan İzmir’de, ikinci kez 1919’da İzmir Metropoliti olarak atanan Chrysostomos (Hrisostomos Kalafatis) da İzmir’de yayınlanan Yunanca gazetelerde Yunan propagandası yapmaya ve yerleşik Rumlara; evlerine, işyerlerine Yunan bayrakları asmalarını tavsiye etmeye başlamıştı.
İzmir Metropoliti Chrysostomos Kimdir?
Chrysostomos (Hrisostomos Kalafatis) 1867’de Mudanya Tirilye’de (Zeytin Bağı) doğdu. İlk olarak 1910-1914 yılları arasında İzmir Metropoliti olarak vazife yaptı. Ancak Nisan 2010’dan itibaren, göreve başlar başlamaz devlet aleyhine çalışmalara başladı, mitingler düzenledi. O yıllarda dini liderler dini işler dışında cismani işlerden de sorumluydular ve İzmir Metropoliti olan kişi aynı zamanda Vilayet Azası da olmaktaydı. 23 Nisan 1911’de Aya Yorgi Yortusu’nda Rumları Osmanlı’ya karşı kışkırtan bir konuşma yaptığı için Aydın Valisi nazım Paşa tarafından Chrysostomos Vilayet Azalığı’ndan uzaklaştırıldı ama ilk dönemi olan 1914’e kadar İzmir Metropoliti olarak kaldı.
Chrysostomos’un ikinci İzmir Metropolitliği dönemi 1919-1922 yıllarını kapsar. Yunanlıların İzmir’i işgal etmesi için Chrysostomos’un önderliğinde zemin hazırlanmaya başlanmış ve Adalar ile diğer illerden Yunanlılar İzmir’de ikamet edilerek nüfus çoğunluğu yaratmaya çalışılmıştır.
12 Mayıs 1919’da Paris’te yapılan konferansta alınan bir karara istinaden işgal devletleri İzmir ve havalisinin Yunanlılara verilmesi resmen kabul ettiler. Yunanlı bir ajan (Albay) Mavroudis ile Metropolit Chrysostomos hemen ertesi gün, 13 Mayıs 1919’da 1922’ye kadar terör örgütü merkezi gibi kullandıkları Aya Fotini Kilisesi’nde bir toplantı düzenlediler ve en kısa zamanda Yunanlıların İzmir’i işgal edeceğinin müjdesini yerleşik Rumlara verdiler.
Yine ertesi gün, 14 Mayıs 1919'da; Müttefik kuvvetlerinden Amiral Caltrope İzmir Valisi İzzet Bey’e bir nota vererek ertesi gün İzmir'in Yunanlılar tarafından işgal edileceğini resmen bildirdi.
İzmir Metropoliti Chrysostomos 15 Mayıs’ta İzmir işgal edilirken bir yandan Yunanlı askerleri Kordon’da takdis etti öte yandan da “Helen evlatlarım. Bugün İsa’nın en büyük mucizesine tanık oluyoruz. Bu uğurda ne kadar Türk kanı dökerek içerseniz o kadar sevaba gireceksiniz! Ben de bir bardak Türk kanı içerek onlara olan kin ve nefretimi teskin etmiş olacağım. Bütün azizler sizinledir. Hadi evlatlarım feslileri öldürün” diye bağırdı.
İlk Yunan askerleri kafilesinin başında olan Albay Zafiriu’ya da Türkleri öldürmenin çok kutsal bir görev olduğunu söylemiş ve Yunanlıların İzmir’i terk etmesine kadar adeta Yunan Hükümeti’nin bir yöneticisi gibi faaliyetlerde bulunmuş, Türklere karşı yapılan katliamlarda rol almıştır.
9 Eylül 1922’de Türk askerleri İzmir’e girdiler. Aya Fotini Kilisesi top ateşiyle yerle bir edildi. Chrysostomos 10 Eylül’de halk tarafından linç edildi. (4 Kasım 1922’de ise kilise tarafından aziz olarak da ilân edildi)
Yunanlıların İzmir ve havalisinde yaptıkları tüm katliamlara karşın, Mustafa Kemal Atatürk ve ordusu tarafından denize dökülerek kaçmaları ve bu ağzı ve eli kanlı Rum papazının linç edilmesini hâlâ içlerine sindirememişlerdir. Kendi katliamlarını unutarak, toprağını savunanların kendilerine “soykırım” yapıldığını günümüzde de iddia etmekte, bu hezimet için ise yazımızın başında belirttiğimiz gibi “Küçük Asya Felaketi” (Mikra Asiatiki Katastrofi) demektedirler.
Bu hınç ya da kin ile Yunanistan’da bazı yerleşim yerlerine Anadolu topraklarından isimler vererek başına “Nea” yani “Yeni” ibaresi koymuşlardır. Yunanistan’ın Attika bölgesinde de aynı zihniyet ile oluşturulmuş Nea Smirna (Yeni İzmir) bölgesi de vardır. Burada İzmir’de yıkılan Aya Fotini Kilisesi’nin bire bir aynısı bir kilise inşa edilmiştir. Bu kilisenin avlusunda Chrysostomos’un eli ile İzmir’i işaret eden bir heykeli bulunmaktadır ve altında “İzmir Şehidi” yazmaktadır. Ve bu anıt heykelin önünde her sene Küçük Asya Felaketi anmaları düzenlenir. Her sene olduğu gibi bu sene de “Küçük Asya Felaketi’nin 95. Anma Etkinlikleri” yapılmıştır.
Yunanistan’da ayrıca Nea-İonia (Yeni İyonya) adlı bir ilçe de vardır. İonia; İzmir ve Aydın çevresinin eski adıdır. Mübadele ile gidenler Yunanistan’da eski hülyalarının devamı olmalı ki Yeni İyonya adlı bir yerleşim birimi de kurmuşlardır. Mübadele esnasında bu ilçeye Alanya (Yoğunluklu olarak Tophane Mahallesi çevresinden) de yoğun bir yerleşim olduğundan Alanya Belediyesi; Yeni İyonya ile kardeş kent olmuştur.
27 Eylül’de İyonya Belediyesi Meclisi’nin yaptığı bir organizasyonla Küçük Asya Felaketinin 95. Yılı için etkinlikler ve bir koşu düzenlendi. Koşu için verilen güzergâh “Küçük Asya Felaketi mültecilerinin mahallelerinde” olarak tarif edildi.
Etkinliğin ana tanım ise; “Osmanlı Devleti yetkilileri tarafından Küçük Asya Rumlarının Soykırımının anılması” olarak belirtildi.
Atina merkezde ise 17 Eylül Pazar günü Metropolitan Kilisesi’nde Küçük Asya Felaketi devlet töreni olarak yapıldı ve her zaman olduğu gibi yine “soykırım” (Genocide) olarak tanımlandı. Törende Yunanlıların uğradığı sözde soykırımı “Ermeni ve Süryaniler’de olduğu gibi” şeklinde de lanse edildi.
Yunanistan Mülteci Dernekleri Federasyonu ve Attika Bölgesi Federasyonu tarafından düzenlenen ana etkinliğe; 30'u aşkın Küçük Asya dernekleri, çeşitli sivil toplum kuruluşları ile çok sayıda halk katıldılar. Yunanistan’da Türkiye karşıtı STK ve derneklerin sayıları binlerle ifade edilmektedir. Törene Atina ve çevre beldelerin belediye başkanları ve Yunan Hükümeti’ni temsilen Milli Savunma Bakan Yardımcısı Dimitris Vitsas da katıldılar.
94 Yıl Sonra Yeniden Kurulan İzmir Metropolitliği
Geçtiğimiz yıl 29 Ağustos 2016 tarihli bir sen sinod kararı ile 94 yıl aradan sonra İzmir’de yeniden bir Metropolitlik kuruldu.
Yunanistan'ın Volos kentinde doğmuş ve 4 yıl önce Türk vatandaşlığına alınmış olan 45 yaşındaki Bartholomeos Samaras adlı bir papaz İzmir Metropoliti olarak atandı.
Patrikhane, İzmir'e yeni metropolitin atanmasını geçtiğimiz sene son derece önemli ve tarihi bir olay olarak değerlendirmişti. Atina'daki İzmirli Rumların kurduğu dernekler aracılığı ile de bu atamadan duyulan memnuniyet ifade edildi. Yunan basınında ise İzmir’de 94 yıl aradan sonra yeniden bir metropolitlik ihdas edilmesini Türkiye’ye karşı bir “gol” olarak tanımladılar. Bu seneki anma haberlerinde de 2016’da kurulan İzmir Metropolitliği için aynı şekilde kurulmasının önemi hakkında söylemler yer almıştır.