25 Kasım 2018 tarihi Avrupa entegrasyonu açısından- ister olumsuz, ister olumlu anlam yüklensin- önemli bir tarihtir; zira Birlik tarihinde ilk olacak şekilde bir üye devletin Birlik’ten ayrılma anlaşması üzerinde anlaşılmıştır.Anlaşma ile beraber, ayrıca, Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık arasında gelecekteki ilişkinin içeriğini belirleyen Siyasi Deklarasyon açıklanmıştır ve Birleşik Krallık Avrupa Birliği’nden ayrıldığında bu Siyasi Deklarasyon uluslararası anlaşmaya dönüştürülecektir.
Çekilme Anlaşmasının amacı Birleşik Krallık’ın Birlik’ten ayrılışının düzenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktır; bu amaçla Anlaşmada, Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği vatandaşlarının hakları, işçilerin ve işverenlerin hakları, profesyonel niteliklerin tanınması, sosyal güvenlik sisteminde koordinasyonun sağlanması, gümrük prosedürleri, vergilendirme, fikri mülkiyet hakları, adli işbirliği, kamu ihaleleri konuları düzenlemektedir. Siyasi Deklarasyon ise, Birleşik Krallık’ın Birlik’ten çekilmesi sonrası taraflar arasında ekonomik ortaklığı, güvenlik konusunda ortaklığı ve kurumsal ilişkileri düzenlemektedir.
Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği arasındaki gelecekteki ilişki modelinin çerçevesini çizen Siyasi Deklarasyon uyarınca;
Ekonomik ortaklık çerçevesinde;
*Taraflar arasındaki ilişkiler, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne saygı gibi paylaşılan ortak değer ve ilkelere dayandırılacaktır.
*Mal ticareti için gümrük tarifeleri ve eş etkili önlemlerin kaldırılmış olduğu serbest ticaret alanı oluşturulacaktır.
*Hizmet ticareti ve yatırımlar konusunda Dünya Ticaret Örgütü taahhütlerinin ötesine geçen ve Birliğin serbest ticaret anlaşmalarına dayanan düzenlemeler yapılacaktır.
*Kısa dönemli ziyaretler için vize serbestisi, iş ziyaretleri için giriş düzenlemeleri yapılacaktır.
*Taraflar devlet yardımları, rekabet, istihdam konularında açık ve adil rekabete bağlı kalacaklardır.
Güvenlik konusunda ortaklık çerçevesinde;
*Taraflar, dış politika, güvenlik ve savunma politikası, siber güvenlik ve yasadışı göç konularında kapsamlı ilişkiler kuracaktır. Karşılıklı çıkar bağlamında, Birleşik Krallık, –olay bazında ayrı ayrı değerlendirilecek şekilde- Birlik misyonlarına katılım sağlayacaktır.
Kurumsal düzenlemeler çerçevesinde;
*Birleşik Krallık ve Birlik ilişkileri kapsayıcı bir kurumsal çerçeveye dayandırılacaktır; diyalog mekanizmaları geliştirilecektir.
Çekilme Anlaşmasının Birleşik Krallık Parlamentosu tarafından onaylanmayacağına dair tereddütleri bir kenara bırakalım; Anlaşmanın bu haliyle onaylanacağını ve Birleşik Krallık’ın 29 Mart 2019’da bu Anlaşma hükümleri ışığında Birlik’ten çekileceğini varsayalım.
Bu varsayım ışığında Birleşik Krallık’ın, pratikte, Mart 2019 tarihinden itibaren, en az iki yıl daha, Birliğe üye olmadığı halde “üyeymiş gibi” kalacağı açık. Zira Çekilme Anlaşmasının 126. maddesi uyarınca, Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte başlayacak ve 31 Aralık 2020'de sona erecek olan bir geçiş/ uygulama dönemi olacak. Geçiş/ uygulama dönemini, Birliğe giren yeni üyelerin Birliğe adaptasyonunun sağlandığı geçiş süreci uygulamalarının paraleli olarak düşünmek gerekir. Birliğe yeni üye olmuş bir devlete kendi ulusal düzenlemelerini sürdürmesini sağlayan geçiş süreleri gibi Birlik’ten ayrılan bir devletin de Birlik kurallarını belli bir süre uygulaması söz konusu. Üstelik Çekilme Anlaşması, taraflar arasında oluşturulacak Ortak Komiteye geçiş sürecini bir ya da iki yıla kadar uzatma kararı alma yetkisi veriyor. Bu durumda Birleşik Krallık, önümüzdeki dört yıl boyunca, Birliğe üye değilken “üyeymiş gibi” olabilecek.
Ayrılma sürecinin, kaosa yer vermemek adına, düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesi için geçiş süreci uygulamalarının gerekliliği tartışılmaz. Bu noktada Çekilme Anlaşmasında eleştirilecek bir husus yok; ancak bu Birleşik Krallık’ın dört yıl daha Birliğe üyeymiş gibi olacağı gerçeğini değiştirmez. Bu durumda, Çekilme Anlaşmasının imzalanması ile Birleşik Krallık Avrupa Birliği’nden belli bir süre “ayrılmış gibi” yapacaktır.