İtalya’da 4 Aralık 2016 tarihinde referandum gerçekleştirilecek ve bu referandum ile İtalyan anayasasında öngörülen değişiklikler İtalyanların onayına sunulacak.
Söz konusu referandum İtalya Cumhuriyeti tarihinde gerçekleştirilen üçüncü anayasa referandumu ve halkın onayını alması halinde İtalyan anayasasında en kapsamlı değişiklik gerçekleştirilmiş olacak.
Ancak muhalefet anayasada öngörülen değişikliklerden rahatsız; bu değişikliklerin parlamentoyu zayıflattığını, hükümeti güçlendirdiğini ve kontrol-denge sistemini bozduğunu ileri sürüyorlar (Referendum costituzionale, la guida completa di Repubblica sulla riforma, www.repubblica.it ). Başbakan Renzi’nin kendi partisi içinde de görüş ayrılıkları var. Neticede Başbakan Renzi eleştirilerin merkezinde. İtalyan basınında işaret edildiği gibi, bu referandum Renzi’nin siyasi kariyerinin sonu olabilir ( Matteo Renzi si gioca la sua carriera politico con il referendum d’autunno, https://it.insider.pro)
İtalyan siyaset bilimciler, Başbakan Renzi ve Demokrasi Partisi’ne yönelik halk desteğinin, yavaş ekonomik büyüme, artan işsizlik ve finans sektöründe yaşanan sorunlar nedeniyle hızla azalmakta olduğuna işaret ediyorlar. Renzi ve partisine yönelik desteğin azalması da Renzi’nin anayasa referandumunu kaybedeceği, yani anayasa değişikliğinin halkın onayını almayacağı anlamına geliyor.
İtalya’daki anayasa referandumu Avrupa Birliği çevrelerinde kaygı ile beklenen bir olay. Malum, Brüksel’in üye devletlerin içişlerine karışmama gibi bir tutumu yok; dolayısıyla İtalya’nın içişleri Avrupa Birliği’nin de meselesi sayılır. Ancak İtalya’daki referandumu Avrupa Birliği için önemli kılan anayasa değişikliğinin onaylanmaması, yani Renzi’nin kaybetmesi halinde İtalya’da erken seçime gidilmesi, seçim sonucunda hükümet değişikliğinin yaşanması ve böyle bir değişikliğin İtalya’nın Avro alanından ayrılmak istemeye kalkışması ile sonuçlanması (Referendum costituzionale, scenari: se vince il No, Renzi si dimette e l’Italicum viene archiviato, www.corriere.it). Peki Brüksel’in İtalya’da olası bir hükümet değişikliğinin Avro alanında sorun çıkaracağı yönündeki öngörüsünün nedeni nedir? Neden açık aslında; İtalya’da üç büyük muhalefet partisi, Five Star Movement, Forza Italia ve Lega Nord Avro alanından çıkmayı savunan partiler. Ayrıca Avrupa’da aşırı sağın ve Birlik ve politikaları karşıtı söylemlerin yoğunlaştığı dikkate alınırsa, Brüksel kaygılanmakta haklı.
Bu noktada belirtmem gereken bir husus var; Kurucu Antlaşmalar Avro alanından ayrılmayı düzenlemiyor. Yani Avrupa Birliği hukuku açısından Avro alanına dahil bir üyenin Avro alanından çıkması mümkün değil. Avrupa Birliği hukuku açısından Birlik’ten çıkmak mümkün. İtalya’nın mevcut siyasi ortamında ise Birlik’ten çıkma yönünde söylemler yok.
Ancak Brüksel açısından, hukuken mümkün olmayan bir durumun siyasi sorun yaratması ihtimali göz ardı edilemez. Brüksel, Brexit kararı ve ABD’de Trump’un zaferi sonrası Fransa’da Avrupa Birliği karşıtı Le Pen’in yükselişini izlerken bir de İtalya’dan kaynaklanan sorunlarla yüzleşmek istemiyor.
Renzi taraftarlarının sloganları Basta Un Si (Bir Evet Yeter); görünen o ki yeni sorunlar istemeyen Brüksel de sessiz slogan atıyor: Basta!