Fener Rum Patriği Bartholomeos, Muğla-Yatağan’daki 3 bin yıllık Stratonikeia Antik Kenti'nin içinde bulunan kilise kalıntısı için 1. Stefanos’u resmi olarak papaz atadı. Haberde “resmi olarak” denildiği için bunun Metropolitlik ataması olduğunu düşünüyoruz. Atanan kişi yani 1. Stefanos, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı değil. Leros (Türkçe adı: İleriye) adasında yaşayan Yunanistan vatandaşı bir papazın Türkiye topraklarında ayin yapmak için yetkilendirilmesi ne anlama gelir? Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, Atina’daki Osmanlı camilerinden birine Türkiye’den imam atayabilir mi? Batı Trakya’nın Seçilmiş Müftüsü, Rodos’taki –kapalı tutulan- Süleymaniye Camii’ne imam atayabilir mi? Atina, Yunan Sevr ve Lozan Antlaşmalarından doğan bir hak olan Dedeağaç’ta müftü seçimi için Batı Trakya müftüleri halkı seçime davet edebilir mi? Sadece düşünün bunlardan biri yapılsa Yunanistan’ın tepkisi ne olur? Batı Trakya’nın bahsi geçen uluslararası anlaşmaların tanıdığı yetki ve hakla seçilmiş müftülerinin katıldıkları cenaze töreni için bile yargılandıkları bir ülkeden bahsediyoruz.
Fener Rum Patriği Bartholomeos,8 Mayıs’ta İzmir-Selçuk’ta Aziz Yuhanna Bazilikası'nda, Aziz Yuhanna'nın ölüm yıl dönümü dolayısıyla düzenlenen ayini yönetmişti. Millet Gazetesi kaynaklı habere göre sonrasında düzenlenen çevre gezisi esnasında Leros Adası’ndan gelen 1. Stefanos’u Yatağan’daki Stratonikeia Antik Kenti'nin içinde bulunan kilise kalıntısı için yetkilendirdi ve metropolit olarak atadı. Sonrasında yine Leros Adası’ndan gelen turistlerle 1. Stefanos’u ayin yaparken gösteren fotoğraflar yayınlandı. Stratonikeia Antik Kenti Kazı Başkanı Prof. Dr. Bilal Söğüt, antik kentte ibadet edilebilecek bir kilise olmadığını açıkladı. Söğüt, "Roma dönemine ait, yaklaşık 1600 yıllık 4 kilise kalıntısı var. Ayakta kalan, ibadet edilebilecek herhangi bir kilise yok. Dua ettikleri nokta, Kuzey Kapısı önündeki kilise kalıntısı. Buranın çok az bir bölümü kazıldı" dedi.
Fener Rum Patrikhanesi, uzun bir süredir cemaati olmayan yerlere metropolit atıyor. Bursa, Silivri, Sivas, Bergama, Efes, Antalya, İznik, Perge, Çanakkale, Edirne, İzmir atama yaptığı yerlerden. Buralarda Yunanistan’dan gelen Ortodoks gruplarla ayin de yapılıyor. Ankara’ya metropolit atayıp aynı kişiyi Birleşik Arap Emirlikleri metropoliti ilan ettiğini de not düşmek gerekir.[1] Bu ne tür mesajdır, kime verilmiştir hala anlaşılmış değil. Aynı şekilde bu metropolitler kime dini hizmet veriyor, cemaati olmayan yerlere neden papaz görevlendirilir sorularının cevabı da yok. İstanbul’dan gelen haberlere göre burada, Patrikhanede yönettiği ayinlere 50-60 kişiyi zor toplayan Bartholomeos, Türkiye’nin her noktasını kendi egemenlik alanı olarak göstermeye çalışıyor. Yunanistan’la yapılan mübadelenin sonuçlarından birisi Anadolu’da yaşayan Ortodoks cemaatin Yunanistan’a gitmesidir. Ne yazık ki bu süreçte Türk Ortodokslar da gidenler arasındaydı. Bugün Lozan Mübadili Türklerin Yunanistan’da göç ettikleri topraklarda bıraktıkları camilerine burada cemaat de kalmadığı için imam atanmadığına göre Anadolu’da kiliselere metropolit atanması da kabul edilemez. Kabul eden varsa karşılığını Yunanistan’dan talep etmelidir.
Bugün ise bir üst aşamaya geçildiğini görüyoruz. 1600 yıllık kilise kalıntısına papaz atanması, yurt dışından hangi tür mali yardımı almak için yapılmış olursa olsun ve kime ekümeniklik iddiası kanıtlanmaya çalışılırsa çalışılsın kabul edilemez. Çünkü bu bir başlangıç. Fener Rum Patriği Bartholomeos’un yıllardır Karadeniz’de de bu tür kalıntıları aradığını biliyoruz. Bu işin “nerede yıkık duvar görse burası kilisedir ve benimdir” noktasına vardığı da biliniyor. Sümela Manastırı’nda ayin düzenleme izninin nasıl da istismar edildiği unutulmadı. Antik kalıntılara Yunan kökenli olacağı kesin ama Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmadığı da açık kişileri papaz olarak ataması, çok daha büyük sorunların habercisi olacaktır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Ortodoks Rumlara hizmet etmesi için Türkiye’de kalmasına izin verilmiş ve bir Türk kurumu olarak çalışması öngörülmüş olan Fener Rum Patrikhanesi’nin Yunanistan vatandaşı papazları Türkiye topraklarında görevlendirme yetkisi yoktur. Keza Anadolu’da herhangi bir yer için metropolit atama yetkisi de yoktur. Aynı şekilde Türkiye toprakları dışında yer alan kilise ve patrikhanelerle Türk Dış Politikasını zora sokacak hamleler yapma, başka Patrikhanelerin yetkisi altındaki kiliseleri kendine bağlama yetkisi ise hiç yoktur.[2] Bir yerde “dur” denilmezse adım adım yapılanlar, Türkiye’yi durdurulamayacak noktaya sürükleyecektir. Bir yanda Türkiye’nin Yunanistan tarafından Ege’de işgal edilen[3] adaları bir yanda Türkiye’nin anakarasında Yunan papazlara ayin yapma yetkisi veren Patrikhane…
[1] Bkz. Bojidar Cipof, Patrikhane “Birleşik Arap Emirlikleri ve Ankara Metropolitliği” Kurdu, 13 Temmuz 2018, http://soyledik.com/tr/makale/7468/patrikhane-birlesik-arap-emirlikleri-ve-ankara-metropolitligi-kurdu--bojidar-cipof.html
[2] Bu konuda bkz. Gözde Kılıç Yaşın, Ortodoks Paradoks: Çatışan Medeniyetler ve Bölünen Kiliseler, Diplomatik Gözlem Ekim 2018, http://soyledik.com/tr/makale/7729/ortodoks-paradoks-catisan-medeniyetler-ve-bolunen-kiliseler--gozde-kilic-yasin.html Burada ayrıca Ortodoks Teolojisine göre 4. Ekümenik (Evrensel) Konsey’in 28. Kuralı gereği Fener Rum Patrikhanesi’nin Anadolu’nun tamamında yetkilendirilmediği hususu işlenmiştir.
[3] İsteyen ”işgal” yerine” fiili durum yaratmak” da diyebilir ama Türkiye’ye ait olan 18 adaya Yunan askerinin konuşlandığı, askeri üsler açtığı, ağır silahlarla donattığı gerçeğini “işgal” kelimesi daha iyi açıklar.